Provided by: manpages-pl_0.7-1_all bug

NAZWA

       mtools - narzędzia dostępu do dysków DOS w Uniksie

WSTĘP

       Mtools  jest  zbiorem  narzędzi  pozwalających  systemom  uniksowym  na operowanie plikami
       systemu MS-DOS: odczyt, zapis i  przemieszczanie  plików  położonych  na  systemie  plików
       MS-DOS  (zwykle  dyskietce).  Gdy  jest to uzasadnione, każdy z programów usiłuje emulować
       odpowiednie polecenie MS-DOS. Nie są jednak emulowane zbędne  ograniczenia  i  osobliwości
       DOS-u. Na przykład, możliwe jest przesuwanie podkatalogów z jednego podkatalogu do innego.

       Mtools  wystarczają  do  zapewnienia  dostępu  do  systemów plikowych MS-DOS. Na przykład,
       polecenia  takie  jak  mdir  a:  działają  na  napędzie  a:  bez  uprzedniego   montowania
       (dołączania)   czy   inicjacji   (zakładając,   że   na   maszynie  działa  domyślny  plik
       `/etc/mtools.conf'.  Przy  pomocy  mtools  można  zmieniać  dyskietki  bez  potrzeby   ich
       dołączania i odłączania.

Skąd wziąć mtools

       Mtools można znaleźć w następujących miejscach (i ich mirrorach):

          http://ftp.gnu.org/gnu/mtools/mtools-4.0.18.tar.gz
          http://mtools.linux.lu/mtools-4.0.18.tar.gz
          ftp://www.tux.org/pub/knaff/mtools/mtools-4.0.18.tar.gz
          ftp://ibiblio.unc.edu/pub/Linux/utils/disk-management/mtools-4.0.18.tar.gz

       Przed  zgłoszeniem  błędu  należy  sprawdzić, że nie został już poprawiony w łatkach alfa,
       które można znaleźć na:

          http://ftp.gnu.org/gnu/mtools/
          http://mtools.linux.lu/
          ftp://www.tux.org/pub/knaff/mtools

       Łaty mają nazwy mtools-wersja-ddmm.taz, gdzie  wersja  oznacza  wersję  podstawową,  dd  -
       dzień, a mm  - miesiąc. Z powodu braku miejsca zwykle pozostawiam jedynie najnowszą łatę.

       Pod  adresem  "mtools  @  tux.org"  jest  lista  dyskusyjna.  Proszę  przesyłać  wszystkie
       zgłoszenia błędów na tę listę. Można zapisać się na listę  wysyłając  wiadomość  o  treści
       "subscribe mtools @ tux.org" do "majordomo @ tux.org". (Uwaga: proszę usunąć odstępy przed
       i po znaku "@". Pozostawiłem je dla oszukania spambotów). Zawiadomienia o nowych  wersjach
       mtools,  oprócz  przesyłania  na  ogłoszeniowe  grupy Linuksa, będą również wysyłane na tę
       listę.  Archiwum listy prowadzone jest na http://lists.gnu.org/pipermail/info-mtools/.

Wspólne cechy wszystkich poleceń mtools

   Opcje i nazwy plików
       Nazwy plików  MS-DOS  składają  się  z  litery  napędu,  po  której  następuje  dwukropek,
       podkatalog  i  nazwa pliku. Tylko nazwa pliku jest obowiązkowa, litera napędu i podkatalog
       są opcjonalne. Nazwy plików bez litery napędu  odnoszą  się  do  plików  unixowych.  Nazwy
       podkatalogów  mogą  używać  zarówno  separatora \ jak i \.  Użycie separatora \ lub znaków
       uogólniających wymaga otoczenia nazw znakami  cytowania  (apostrofami,  cudzysłowami)  dla
       ochrony  przed  ich  interpretacją  przez  powłokę.  Jednakże znaki uogólniające w nazwach
       plików unixowych nie powinny być cytowane, gdyż chcemy by powłoka je rozwinęła.

       Procedury "wyszukiwania wzorców" wyrażeń regularnych stosują się do reguł  uniksowych.  Na
       przykład,  * oznacza wszystkie pliki DOSowe (zamiast *.*). Bity określające atrybuty pliku
       (archiwalny,  ukryty,  tylko-do-odczytu,  systemowy)  podczas   wyszukiwania   wzorca   są
       ignorowane.

       Wszystkie  opcje  używają znaku - (minus) jako pierwszego znaku, nie zaś / (ukośnika), jak
       mógłbyś się spodziewać w DOSie.

       Większość poleceń mtools pozwala na użycie wielu nazw plików jako parametrów, co nie  jest
       zgodne z konwencjami DOSu, ale jest przyjaźniejsze dla użytkownika.

       Większość poleceń mtools posiada opcje informujące je, jak obsługiwać kolizje nazw plików.
       Więcej szczegółów znajdziesz w sekcji Kolizje nazw. Wszystkie polecenia akceptują opcję -V
       wyświetlającą  wersję,  a  większość  również  opcję  -v  przełączającą  tryb wyświetlania
       szczegółów (verbose). Patrz sekcja Polecenia, gdzie  umieszczono  szczegółowy  opis  opcji
       charakterystycznych dla poszczególnych poleceń.

   Litery napędów
       Znaczenie  liter  napędów  zależy od konfiguracji sprzętowej. Przy większości konfiguracji
       jednak, napęd A jest pierwszym napędem dyskietek, napęd B drugim napędem dyskietek  (jeśli
       jest  dostępny), napęd J jest napędem Jaz (jeśli dostępny), zaś napęd Z - napędem typu Zip
       (jeśli dostępny). W systemach, gdzie nazwa urządzenia  pochodzi  od  identyfikatora  SCSI,
       napęd  Jaz  przyjmowany  jest  za  4  obiekt  SCSI,  a  Zip za SCSI 5 (domyślne ustawienia
       fabryczne). W Linuksie, w przypadku obu tych napędów, przyjmuje  się,  że  jest  to  drugi
       napęd  szyny  SCSI  (/dev/sdb).  Ustawienia domyślne mogą być zmienione przez zmianę pliku
       konfiguracyjnego (patrz opis konfiguracji w mtools(5)).

       Litera dysku : (dwukropek) ma specjalne znaczenia. Jest używana do  uzyskania  dostępu  do
       plików, które są wprost podane w linii poleceń za pomocą opcji -i.

       Przykład:

           mcopy -i my-image-file.bin ::file1 ::file2 .

       Kopiuje to file1 i file2 z pliku obrazu (my-image-file.bin) do katalogu /tmp.

       Można także podać offset w pliku obrazu przez dodanie do nazwy pliku @@offset.

       Przykład:

           mcopy -i my-image-file.bin@@1M ::file1 ::file2 .

       Powyższe zaczyna szukać obrazu w pliku od offsetu 1M zamiast od początku pliku.

   Bieżący katalog roboczy
       Polecenie  mcd jest używane do ustawienia urządzenia i bieżącego katalogu (odnoszącego się
       do systemu plikowego MS-DOS). Jeśli nie zostanie użyte to domyślnym katalogiem  jest  A:/.
       Jednak  w przeciwieństwie do MS-DOS-u, istnieje tylko jeden katalog roboczy dla wszystkich
       napędów, nie zaś po jednym na napęd.

   Długie nazwy plików VFAT
       Niniejsza wersja mtools obsługuje długie nazwy plików  stosowane  w  VFAT.  Jeśli  unixowa
       nazwa pliku jest zbyt długa, by zmieścić się w krótkiej nazwie DOSu, zachowywana jest jako
       długa nazwa VFAT i tworzona jest towarzysząca jej krótka nazwa. Tę  krótką  nazwę  widzisz
       sprawdzając  dysk  DOSem  w  wersji  wcześniejszej niż 7.0.  Poniższe zestawienie pokazuje
       kilka przykładów krótkich nazw:

             Długa nazwa   Nazwa MS_DOS   Powód zmiany nazwy
             -----------   ------------   -----------------------
             ToJestTest    TOJEST~1       zbyt długa nazwa pliku
             alain.knaff   ALAIN~1.KNA    za długie rozszerzenie
             prn.txt       PRN~1.TXT      PRN jest nazwą urządzenia
             .abc          ABC~1          pusta nazwa pliku
             hot+cold      HOT_CO~1       niedozwolony znak

       Jak widać, w celu uzyskania krótkiej nazwy zastosowano następujące przekształcenia:

       *      Niedozwolone  znaki  są  zastąpione   podkreśleniem.   Znakami   zabronionymi   są:
              ;+=[]',\"*\<>/?:|.

       *      Usunięte  są  dodatkowe  kropki,  które  nie  mogą  być zinterpretowane jako główny
              separator nazwy/rozszerzenia.

       *      Tworzony jest licznik dla przyrostka ~n,

       *      Nazwa skracana jest tak, by spełnić ograniczenie 8+3.

       Początkowa, uniksowa nazwa pliku (długa lub krótka) zwana jest również nazwą pierwotną lub
       główną  (primary),  zaś  pochodząca  od  niej nazwa krótka zwana jest wtórną lub dodatkową
       (secondary).

       Przykład:

           mcopy /etc/motd a:Reallylongname

       Mtools utworzą wpis w VFAT dla  `DlugaNazwa'  i  użyją  `DLUGANAZ'  jako  nazwy  krótkiej.
       `DlugaNazwa' jest tutaj nazwą główną, zaś `DLUGANAZ' nazwą dodatkową.

           mcopy /etc/motd a:motd

       `motd'  spełnia  ograniczenia  stawiane  nazwom  pliku DOS. Mtools nie musi tworzyć z niej
       innej nazwy. Nazwą pierwotną jest `motd', a nie ma nazwy wtórnej.

       W skrócie: nazwą główną jest długa nazwa, jeśli taka istnieje, lub krótka nazwa, jeśli nie
       ma długiej nazwy.

       Mimo,   iż   VFAT   jest  dużo  elastyczniejszy  niż  FAT,  nawet  w  nim  nadal  istnieją
       niedopuszczalne nazwy plików. Pozostały jeszcze niektóre niedozwolone znaki  (\"*\<>/?:|),
       zaś nazwy urządzeń w dalszym ciągu są zarezerwowane.

          Nazwa uniksowa   Długa nazwa   Powód zmiany
          -------------   -----------   -------------------------
          prn             prn-1         PRN jest nazwą urządzenia
          ab:c            ab_c-1        niedozwolony znak

       Jak   widać,   w   przypadku   niedozwolonej  długiej  nazwy,  wykonywane  są  następujące
       przekształcenia:

       *      Niedozwolone znaki zastępowane są podkreśleniami,

       *      Tworzony jest licznik dla przyrostka ~n,

   Kolizje nazw
       Podczas zapisu pliku na  dysk,  jego  długa  lub  krótka  nazwa  może  kolidować  z  nazwą
       istniejącego pliku lub katalogu. Może się to zdarzyć dla każdego z poleceń tworzących nowy
       katalog lub wpis w katalogu, takiemu jak mcopy, mmd, mren, mmove. W przypadku kolizji nazw
       polecenia mtools pytają o sposób postępowania. Oferują kilka możliwości:

       overwrite
              Nadpisuje istniejący plik. Nie jest możliwe nadpisanie katalogu plikiem.

       rename
              Zmienia nazwę nowo tworzonego pliku. Mtools pytają o nową nazwę pliku.

       autorename
              Zmienia nazwę nowo tworzonego pliku. Mtools wybierają same nazwę, bez pytania.

       skip   Pomiń ten plik, zajmij się następnym (jeśli jest).

       By  wybrać  jedną  z powyższych akcji, po zachęcie ze strony polecenia, wpisz jej pierwszą
       literę. Jeśli użyjesz małej litery, to akcja będzie się odnosić wyłącznie do  tego  pliku;
       użycie  dużej  litery spowoduje zastosowanie danej akcji do wszystkich plików bez dalszych
       pytań.

       Można również wybrać akcje (dla wszystkich plików) w linii poleceń, przy wywołaniu mtools:

       -D o   Domyślnie nadpisuje nazwy pierwotne.

       -D O   Domyślnie nadpisuje nazwy wtórne.

       -D r   Domyślnie zmienia nazwę pierwotną.

       -D R   Domyślnie zmienia nazwę wtórną.

       -D a   Domyślnie automatycznie zmienia nazwę pierwotną.

       -D A   Domyślnie automatycznie zmienia nazwę wtórną.

       -D s   Domyślnie przeskocz nazwę pierwotną.

       -D S   Domyślnie przeskocz nazwę wtórną.

       -D m   Pytaj użytkownika, co zrobić z nazwą pierwotną.

       -D M   Pytaj użytkownika, co zrobić z nazwą wtórną.

       Zauważ,  że  w  linii  poleceń  przełączniki  małe/duże  odróżniają  polecenia  dla  nazwy
       pierwotnej/wtórnej,  podczas  gdy  przy  wyborze interakcyjnym małe/duże różnicują zakres:
       tym-razem/zawsze.

       Nazwa pierwotna jest nazwą wyświetlaną w Windows 95 lub Windows NT, tj. nazwą długą, jeśli
       takowa  istnieje,  w przeciwnym razie krótką.  Nazwa wtórna jest nazwą "ukrytą", tj. nazwą
       krótką jeśli istnieje długa.

       Przy domyślnym sposobie działania mtools użytkownik jest proszony o  reakcję  w  przypadku
       kolizji nazw pierwotnych, zaś nazwy wtórne zmieniane są automatycznie.

       Jeśli kolizja nazw zdarzy się w katalogu Unixa, mtools pytają tylko czy nadpisać plik, czy
       go pominąć.

   Rozróżnianie dużych i małych liter w systemie VFAT
       System plików VFAT potrafi  zapamiętać  wielkość  znaków  (małe/duże  litery)   w  nazwach
       plików.  W  tym  samym  katalogu  nie  mogą  jednak istnieć pliki o nazwach różniących się
       jedynie wielkością liter. Jeśli na przykład  zapisano  plik  o  nazwie  DlugaNazwaPliku  w
       systemie  plikowym  VFAT, mdir pokaże go jako DlugaNazwaPliku, a nie jako DlugaNazwapliku.
       Jednak polecenie odmówi dodania  pliku  DlugaNazwapliku  do  tego  samego  katalogu,  gdyż
       wielkość liter jest ignorowana przy sprawdzaniu kolizji.

       System  VFAT umożliwia przechowywanie wielkości liter nazwy pliku w bajcie atrybutu, jeśli
       wszystkie litery tej nazwy są duże (bądź małe) oraz wszystkie litery rozszerzenia  też  są
       duże  (lub  odpowiednio, małe).  Mtools używają tej informacji do wyświetlania nazw plików
       oraz tworzenia nazw uniksowych przy kopiowaniu (mcopy) do katalogu Unixa.  Może  to  dawać
       nieoczekiwane  efekty  w  odniesieniu  do  plików  zapisanych  przy  użyciu  DOS  w wersji
       wcześniejszej niż 7.0: nazwy takich plików będą  w  całości  zamienione  na  duże  litery.
       Zachowanie  to  różni  się  od  poprzedniej  wersji  mtools,  która  tworzyła nazwy plików
       uniksowych złożone z małych liter.

   Formatowanie o dużej gęstości
       Mtools obsługują wiele sposobów formatowania, pozwalających na przechowywanie na dyskietce
       większej   niż   zwykle   ilości  danych.  W  związku  z  różnymi  możliwościami  systemów
       operacyjnych, formaty te nie są obsługiwane we wszystkich systemach. Mtools rozpoznają  te
       formaty tam, gdzie są one obsługiwane.

       W  celu  sformatowania takich dyskietek powinieneś użyć narzędzia odpowiedniego do systemu
       operacyjnego. Dla  Linuksa,  odpowiednie  narzędzia  obsługi  dyskietek  można  znaleźć  w
       pakiecie fdutils w następujących miejscach:

          ftp://www.tux.org/pub/knaff/fdutils/.
          ftp://ibiblio.unc.edu/pub/Linux/utils/disk-management/fdutils-*

       Dalszych  szczegółów  szukaj  w  dokumentacji  dołączonej  do  tego  pakietu.  Należy użyć
       superformat, by sformatować dyskietkę w dowolnym z formatów oprócz XDF,  oraz  xdfcopy  do
       formatowania XDF.

   Więcej sektorów
       Najstarszą  metodą  umieszczenia  większej ilości danych na dyskietce jest użycie większej
       liczy sektorów i cylindrów. Mimo, że standardowy format używa 80 cylindrów i  18  sektorów
       (na  3,5"  dyskietkach  dużej  gęstości),  to  możliwe  jest  użycie  do  83 cylindrów (na
       większości napędów) i do 21 sektorów. Metoda ta pozwala na zapisanie do 1743K na dyskietce
       3,5"HD.  Dyskietki  o  21  sektorach  są  jednak  dwukrotnie  wolniejsze  od standardowych
       dyskietek o 18 sektorach, gdyż  sektory  są  upakowane  tak  blisko  siebie,  że  zachodzi
       potrzeba ich przeplotu. Problem ten nie istnieje przy formatach o 20 sektorach.

       Formaty te są obsługiwane przez liczne shareware'owe DOSowe programy narzędziowe takie jak
       fdformat i vgacopy. W swej nieskończonej  arogancji  Bill  Gate$  wierzył,  że  to  on  to
       wynalazł  i  nazwał  je  "dyskami  DMF"  lub  "Windows formatted disks". W rzeczywistości,
       rozwiązanie to istniało już od lat! Mtools obsługują te formaty  w  Linuksie,  SunOS  oraz
       DELL Unix PC.

   Większe sektory
       Użycie  większych  sektorów  umożliwia przekroczenie pojemności możliwej do uzyskania przy
       standardowych sektorach 512-bajtowych. Powodem jest nagłówek sektora. Nagłówek sektora  ma
       taki   sam  rozmiar,  niezależnie  od  liczby  bajtów  danych  w  sektorze.  Możemy  zatem
       zaoszczędzić nieco miejsca używając mniejszej liczby większych sektorów.  Na  przykład,  1
       sektor  4-kilobajtowy  zabiera  tylko jedno miejsce na nagłówek, podczas gdy 8 sektorów po
       512 bajtów ma 8 nagłówków, przy tej samej ilości danych użytkowych.

       Metoda ta umożliwia przechowanie do 1992K na dyskietkach 3,5HD.

       Mtools obsługują te formaty tylko w Linuksie.

     2m
       Format 2m został pierwotnie wynaleziony przez Ciriaco Garcia de Celis.  On  również  używa
       większych  niż  zwykle  sektorów,  by  pomieścić więcej danych na dyskietce. Posługuje się
       jednak standardowym formatem (18 sektorów po 512 bajtów każdy) na pierwszym cylindrze,  by
       ułatwić  obsługę  tych dyskietek w DOS-ie. Faktycznie, metoda ta pozwala na użycie sektora
       startowego (bootsector) o standardowym rozmiarze,  zawierającego  opis,  jak  powinna  być
       odczytana reszta dyskietki.

       Wadą  tego  rozwiązania  jest  to,  że  pierwszy  cylinder może pomieścić mniej danych niż
       pozostałe. Niestety, DOS potrafi obsługiwać wyłącznie dyskietki o tej samej ilości  danych
       na  każdej ścieżce. A zatem 2m ukrywa fakt, iż pierwsza ścieżka zawiera mniej danych przez
       użycie shadow FAT. (Zwykle DOS przechowuje FAT w dwu identycznych kopiach, dla dodatkowego
       bezpieczeństwa.  XDF przechowuje tylko jedną kopię, ale mówi DOS-owi, że przechowuje dwie.
       W ten sposób oszczędzane jest miejsce, jakie byłoby zajęte przez drugą kopię FAT). Oznacza
       to  również,  że  nie  powinno  się  nigdy używać dyskietek 2m do zapisywania czegokolwiek
       innego niż system plików DOS.

       Mtools obsługują te formaty tylko w Linuksie.

     XDF
       XDF jest  formatem  dużej  gęstości  używanym  przez  OS/2.  Umożliwia  przechowywanie  na
       dyskietce  do  1840K.  Jest to mniej niż najlepsze formaty 2m, ale jego główną zaletą jest
       szybkość: 600 milisekund na ścieżkę. Jest to szybciej niż  dla  formatu  21-sektorowego  i
       prawie  tak  szybko jak dla standardowego formatu o 18 sektorach. Chcąc zapewnić dostęp do
       tych dyskietek, należy sprawdzić, że mtools zostały skompilowane z obsługą XDF  i  ustawić
       zmienną  use_xdf dla napędu w pliku konfiguracyjnym. Szczegóły można znaleźć w rozdziałach
       Kompilowanie mtools i Różne zmienne.  Szybki dostęp XDF osiągalny jest przy jądrze Linuksa
       nowszym niż 1.1.34.

       Mtools obsługuje ten format tylko w Linuksie.

       Ostrzeżenie  /  Uwaga  dystrybutorzy:  mtools  skompilowane pod jądrem Linuksa nowszym niż
       1.3.34 nie będzie działać przy starszym jądrze. Skompilowane  jednak  na  starszym  jądrze
       działa  nadal  na nowszym, z wyjątkiem tego, że dostęp XDF jest wolniejszy. Zaleca się, by
       autorzy dystrybucji dołączali binaria mtools skompilowane wyłącznie  pod  jądrze  starszym
       niż  1.3.34,  aż  do  ukazania  się  2.0.  Po  ukazaniu  się  2.0  mogą  (i  powinny)  być
       rozpowszechniane  binaria  mtools  kompilowane  pod  nowszymi  jądrami.   Binaria   mtools
       kompilowane  pod jądrami starszymi niż 1.3.24 nie będą działać przy żadnym z jąder 2.1 lub
       późniejszym.

   Kody zakończenia
       Wszystkie  polecenia  mtools  zwracają  0  w  przypadku  powodzenia,  1  przy   kompletnym
       niepowodzeniu  lub  2  przy  częściowym.  Wszystkie  polecenia mtools przed pracą dokonują
       pewnych sprawdzeń poprawności, by upewnić się, że dysk jest rzeczywiście dyskiem MS-DOS (a
       nie, powiedzmy, dyskiem systemu ext2 czy MINIX). Kontrole te mogą odrzucić dyski częściowo
       uszkodzone, które mimo to mogą być czytelne. Można uniknąć tych kontroli przez  ustawienie
       zmiennej  środowiska  MTOOLS_SKIP_CHECK  lub  odpowiedniej zmiennej pliku konfiguracyjnego
       (patrz rozdział Zmienne globalne w mtools(5)).

   BŁĘDY
       Niefortunnym efektem ubocznym odgadywania poprawnego urządzenia (przy  obsługiwaniu  wielu
       pojemności  dyskietek) jest sporadyczny komunikat o błędzie ze sterownika urządzenia. Może
       być on spokojnie zignorowany.

       Kod sprawdzający formatowanie zatyka się na dyskietkach 1.72M  formatowanych  przy  użyciu
       mformat  z  mtools  wersji  wcześniejszych  niż  2.0.7.  Należy ustawić zmienną środowiska
       MTOOLS_FAT_COMPATIBILITY (lub odpowiednią zmienną pliku  konfiguracyjnego,  patrz  Zmienne
       globalne w mtools(5)), by pominąć sprawdzanie fat.

ZOBACZ TAKŻE

       floppyd_installtest  mattrib  mbadblocks  mcd  mclasserase  mcopy  mdel  mdeltree mdir mdu
       mformat minfo mkmanifest mlabel mmd mmount mmove mrd mren mshortname  mshowfat  mtoolstest
       mtype

TŁUMACZENIE

       Autorem  polskiego  tłumaczenia  niniejszej  strony  podręcznika  man  jest Robert Luberda
       <robert@debian.org>.

       Polskie tłumaczenie jest częścią projektu manpages-pl; uwagi, pomoc, zgłaszanie błędów  na
       stronie   http://sourceforge.net/projects/manpages-pl/.   Jest  zgodne  z  wersją   4.0.18
       oryginału.