Provided by: manpages-tr_1.0.5.1-2_all bug

İSİM

       bzip2 - blok sıralamalı dosya sıkıştırıcı v1.0.2
       bunzip2 - sıkıştırılmış dosyaları açar
       bzcat - dosyaları standart çıktıda açar
       bzip2recover - zarar görmüş bzip2 dosyalarındaki verileri kurtarır

KULLANIM

       bzip2   [ -cdfkqstvzVL123456789 ] [ dosyalar ... ]
       bunzip2 [ -fkvsVL ] [ dosyalar ... ]
       bzcat   [ -s ] [ dosyalar ... ]
       bzip2recover dosyaismi

AÇIKLAMA

       bzip2,   Burrows-Wheeler   blok  sıralamalı  metin  sıkıştırma  algoritmasını  ve  Huffman
       kodlamasını  kullanarak  dosyaları  sıkıştırır.  Sıkıştırma oranı   geleneksel   LZ77/LZ78
       tabanlı    sıkıştırma   araçlarından   çok   daha   iyidir.   PPM   ailesi   istatistiksel
       sıkıştırıcıların performansına oldukça yakındır.

       Komut   satırı   seçenekleri   kasıtlı   olarak   GNU   gzip'e  oldukça   benzer   şekilde
       yapılmıştır, fakat birebir aynı değillerdir.

       bzip2,  komut satırı seçeneklerine eşlik edecek dosya  isimlerinin  listesini  ister.  Her
       bir dosya sıkıştırılmış  sürümü  ile  değiştirilir  ve  ismi  "orjinal_dosya.bz2"  şekline
       dönüştürülür.   Her   bir   sıkıştırılmış  dosya,   orjinal  dosya ile aynı izinlere, aynı
       düzenlenme tarihlerine ve mümkün ise aynı iyeliklere  sahiptir.  Bu  sayede  sıkıştırılmış
       dosya  açıldığı  zaman  orjinal  dosya  elde  edilmiş olur. Dosya isimlerini yönetmek işi,
       orjinal dosya ismini koruyamayacak, izinler ve iyelikleri  veya  tarihleri   kendi   dosya
       sistemi   içinde bulunduramayacak dosya sistemlerinin (mesela MS-DOS) olduğu düşüncesi ile
       yürütülmektedir.  Muhtemel dosya ismi uzunluğu kısıtlamalarını da unutmamak gerekir.

       bzip2 ve bunzip2 öntanımlı olarak, varolan dosyanın üzerine yazmazlar. Şayet  bunu  yapmak
       isterseniz -f seçeneğini kullanmanız gerekir.

       Şayet    dosya    ismi    belirtilmezse,   bzip2   standart   girdiden   standart  çıktıya
       sıkıştırma  işlemi  yapar.  Bu   durumda,   bzip2   sıkıştırılmış  çıktıyı  bir  terminale
       yazmayı  reddedecektir,  bu  nedenle  böyle   bir   şey yapmak tamamen anlamsız ve amaçsız
       olacaktır.

       bunzip2  (veya  bzip2   -d)    belirtilen   bütün   dosyaları   açar.   bzip2   tarafından
       sıkıştırılmamış dosyalar tespit edilir ve yok sayılır, ardından bir uyarı  mesajı verilir.
       bzip2, sıkıştırılmış dosyadan açılacak dosyaya aktarılacak dosya ismini şu şekilde  tespit
       etmeye çalışır:

       dosyaismi.bz2   =>    dosyaismi
       dosyaismi.bz    =>    dosyaismi
       dosyaismi.tbz2  =>    dosyaismi.tar
       dosyaismi.tbz   =>    dosyaismi.tar
       başkabirisim    =>    başkabirisim.out

       Şayet  dosya  yukarıda belirtilen soneklerden birisine sahip değilse, bzip2 mızmızlanır ve
       orijinal dosya ismini sonuna .out ekleyerek kullanır.

       Sıkıştırma  işleminde  olduğu gibi, dosya ismi belirtmeden yapılan açma işleminde standart
       girdiden standart çıktıya açma işlemi yapılır.

       bunzip2,  iki  ya  da  daha  fazla  sıkıştırılmış  dosyadan  oluşan  birleşik bir  dosyayı
       doğru  bir  şekilde  açacaktır.  Sonuçta açılmış dosyalar  birleşik  olarak  elde  edilir.
       Birleşik   sıkıştırılmış   dosyaların   bütünlük   sınaması  yapılması  (-t)  özelliği  de
       desteklenmektedir.

       Ayrıca  -c  seçeneğini  belirterek  standart  çıktıda    dosyaları   sıkıştırabilir   veya
       açabilirsiniz. Çoklu dosyalar bu şekilde sıkıştırılabilir veya açılabilir. Sonuç çıktıları
       standart  çıktıya  peşpeşe   gönderilir.   Bu  şekilde  çoklu   dosya   sıkıştırma   çoklu
       sıkıştırılmış  dosya   temsilcilerinin  bulunduğu  bir akım üretir. Bu tür bir akım sadece
       bzip 0.9.0 veya daha sonraki bir sürümle düzgün bir şekilde açılabilir. Daha eski sürümler
       ilk dosyayı açtıktan sonra dururlar.

       bzcat (veya bzip2 -dc) belirtilen  bütün dosyaları standart çıktıya açar.

       bzip2,  argümanları sırayla BZIP2 ve BZIP ortam değişkenlerinden okurlar ve bu argümanları
       komut  satırı  argümanlarını  okumadan  önce   uygularlar.  Bu,   öntanımlı   argümanların
       uygulanması için elverişli bir yol sağlar.

       Sıkıştırma   işlemi,   sıkıştırılmış  dosya  orijinalinden  biraz büyük olsa bile, mutlaka
       yapılır. Yüz bayttan  daha  küçük  dosyalar  şişmanlamaya meyillidir.   Çünkü   sıkıştırma
       algoritması   ilk  50  bayta  yazılacak  bir  sabite sahiptir. Rasgele veri (pek çok dosya
       sıkıştırıcısının  çıktısı dahil) bayt başına 8.05 bitlik bir  oran  ile  kodlanır.  Bu  da
       %0.5lik bir genişlemeye sebep verir.

       Bir  özdenetim  mekanizması  olarak,  bzip2  32  bitlik CRC  kullanır ve açılan  dosya ile
       orijinal sıkıştırılmış dosyanın aynı olup olmadığını kontrol eder. Bu tedbir sıkıştırılmış
       dosyada  meydana  gelebilecek  bozulmalar  ve  bzip2'de olması muhtemel yazılım hatalarına
       karşı güvenlik sağlar. Elden geçirilen her bir dosya için tespit edilemeyecek hata oranı 4
       milyarda   bir  değişiklik  oranının  altındadır.  Bu  orandan  daha  küçük  değişiklikler
       mikroskobiktir ve tespit edilemeyebilir.  Bununla birlikte uyanık  olmakta  fayda  vardır,
       kontrol açma işlemi esnasında yapılır ve sadece bir takım şeylerin yanlış olduğunu söyler.
       Orijinal açılmış verileri kurtarmanıza yardımcı olmaz. Bu durumda, verileri kurtarmak için
       bzip2recover kullanmalısınız.

   Geri dönen değerler
       Normal  çıktı  için  0,  çevresel   sorunlar   için   1   (dosya   bulunamaması,  geçersiz
       seçenekler,  G/Ç  hataları,  vs..),  sıkıştırılmış  dosyada  bozukluk  için  2,  bzip2'nin
       paniklemesine sebep olan  dahili  bir  tutarlılık hatası için 3 (yazılım hatası).

SEÇENEKLER

       -a, --ascii
              Ascii   metin  kipi:  satır  sonlarını  yerel ayarlara göre dönüştürür. Bu seçenek,
              sadece Unix dışı birkaç sistemde desteklenir. Örneğin MSDOS'da sıkıştırma esnasında
              CRLF'ler LF'ye çevrilir ve açma işleminde LF'ler CRLF'ye dönüştürülür.

       -c, --stdout
              Standart çıktıda sıkıştırılır veya açar.

       -d, --decompress
              Mutlaka  açma  işlemi  yapılır.  bzip2, bunzip2 ve bzcat aslında aynı yazılımdır ve
              yapılması  gereken  işlem,  kullanılan  yazılım  ismine  göre  kararlaştırılır.  Bu
              seçenek, bu yöntemi yoksayar ve bzip2'yi açma işlemine zorlar.

       -z, --compress
              -d  nin  zıddı:  hangi  isim  ile  çağrılırsa çağrılsın  mutlaka sıkıştırma yapılır
              (örneğin,   bunzip2   komutuna   bu   seçeneği   vererek    sıkıştırma    yapmasını
              sağlayabilirsiniz).

       -t, --test
              Belirtilen  dosya  veya  dosyaların bütünlüğünü  kontrol eder, gerçekte açma işlemi
              yapmaz. Bu seçenek ile bir deneme açılımı yapılmış olur ve sonuçlar belirtilir.

       -f, --force
              Çıktı dosyasının üzerine yazmaya zorlar. Normal olarak, bzip2 varolan bir  dosyanın
              üzerine  yazmayacaktır.  Ayrıca  bu  seçenek  bzip2'yi dosyalara olan sabit bağları
              kırmaya zorlar, böylece bu bağlarda üzerine yazma yapılmaz.

              bzip2 normalde doğru sihirli  başlık  baytlarına  sahip  olmayan  dosyaları  açmayı
              rededecektir.  Şayet  -f  kullanılır ise, bu dosyaları  değiştirilmeden geçecektir.
              GNU gzip de bu şekilde davranır.

       -k, --keep
              Sıkıştırma veya açma işlemi esnasında orjinal dosyaları  silmez, saklar.

       -s, --small
              Sıkıştırma, açma ve sınama işlemleri için bellek ihtiyacını azaltır. Dosyalar  bayt
              bloğu  başına  2.5 bayt gerektiren değişiklik  yapılmış bir algoritma ile açılır ve
              sınanır. Bunun anlamı, herhangi bir dosyanın 2300k  lık  bir  bellek  alanı  içinde
              açılabileceğidir ancak  başarım,  normal hızın yarısına kadar düşer.

              Sıkıştırma  esnasında, -s seçeneği ile 200k lık blok  boyutu seçilir, bu belleği de
              aynı şekilde sınırlar ve sıkıştırma oranını artırır. Uzun lafın kısası, makinenizin
              belleği  8MB'dan  daha  az  ise  -s seçeneğini her şeyde kullanın. Aşağıdaki BELLEK
              YÖNETİMİ bölümüne bakınız.

       -q, --quiet
              Gerekli olmayan uyarılar verilmez. G/Ç ve diğer önemli hata iletileri gizlenmez.

       -v, --verbose
              Ayrıntı kipi: işlenen her bir dosya için sıkıştırma oranlarını gösterir. Daha fazla
              -v ayrıntı oranını artıracaktır. Teşhis amaçlı kullanıma uygun olarak pek çok bilgi
              yazılım tarafından bildirilecektir.

       -L, --license, -V, --version
              Yazılımın sürüm, lisans, koşul ve kurallarını görüntüler.

       -1 (veya --fast) den -9 (veya --best) a kadar
              Sıkıştırma yaparken blok boyutlarını 100k, 200k, ..,  900k şeklinde ayarlar.  Çözme
              işleminde  bir etkisi yoktur. Aşağıdaki BELLEK YÖNETİMİ bölümüne bakınız. --fast ve
              --best seçenek isimleri  GNU gzip uyumluluğunu sağlamak içindir.  Açıkçası,  --fast
              gözle  görülür  bir  hız  artışı  sağlamaz  ve  --best  sadece öntanımlı değerlerin
              seçilmesini sağlar.

       --     Ardından  belirtilen  bütün  argümanları  dosya  isimleri  olarak  kabul  eder.  Bu
              argümanların  tek  çizgi  ile  başlamış  olmaları bile önemli değildir. Böylece tek
              çizgi  ile  başlayan  dosya  isimlerini  kullanabilirsiniz.   Örneğin:   bzip2   --
              -benim_dosyam.

       --repetitive-fast, --repetitive-best
              Bu seçenekler sürüm 0.9.5 ve üzerinde gereksizdir. Daha  eski sürümlerde, bazı kaba
              kontrollerin   yapılmasını   sağlamaya   yönelik   seçeneklerdir.   Bazen   faydalı
              olabilmekte   idi.   0.9.5   ve   üstü  sürümler  bu  ayarların  yapılmasına  gerek
              bırakmayan daha iyi algoritmalar kullanmaktadırlar.

BELLEK YÖNETİMİ

       bzip2 büyük dosyaları bloklar halinde sıkıştırır. Blok  boyutları, hem sıkıştırma oranını,
       hem  de  sıkıştırma/açma  için  gereken  bellek  miktarını  etkiler.  -1  den -9 a kadarki
       seçenekler ile istenen blok  boyutlarını 100.000 bayttan 900.000 bayta  (varsayılan  değer
       budur)  kadar  tanımlamasını  sağlar.  Açma  işlemi  sırasında, sıkıştırılmış dosyanın baş
       kısmından sıkıştırma esnasında kullanılan blok boyutu okunur ve daha sonra bunzip2 kendisi
       için  gerekli  olan  bellek  alanını  ayırır  ve oraya yerleşir. Sıkıştırma blok boyutları
       sıkıştırılmış dosya içinde saklandığı için, -1 den -9 a kadar olan seçenekler açma  işlemi
       esnasında  geçersizdir.  Şayet  bu  seçenekleri  belirtirseniz,  program  bunları  gözardı
       edecektir.

       Sıkıştırma ve açma gereksinimleri, bayt cinsinden, yaklaşık olarak:

       Sıkıştırma:   400k + ( 8 x blok boyu )

             Açma:   100k + ( 4 x blok boyu ) veya
                     100k + ( 2.5 x blok boyu )

       Daha  büyük  blok  boyutları  hızlı  bir  şekilde  azalan  sınıra  yakın  dönüşler  verir.
       Sıkıştırmanın pek çoğu, blok boyutunun ilk iki veya üç yüz k lık kısmından elde edilir. Bu
       kuralı, küçük makinelerde bzip2 kullanırken   aklınızdan  çıkarmayın.   Ayrıca  aklınızdan
       çıkarmamanız  gereken  diğer  bir  noktada,  açma  sırasındaki bellek gereksinimlerinizin,
       sıkıştırma sırasında  kullandığınız blok boyutları ile birebir alakalı olduğudur.

       900k lık öntanımlı blok boyutu  ile  sıkıştırılan  dosyalar  için,   bunzip2  açma  işlemi
       sırasında  3700  kB  lık  belleğe  ihtiyaç duyacaktır. 4 MB lık belleğe sahip bir makinede
       herhangi bir dosyayı açmak  için,  bunzip2, ihtiyaç  duyulan  bellek   miktarının   yarısı
       ile  (takriben 2300KB) açma işlemini gerçekleştirecek bir argümana  sahiptir. Bu argümanın
       kullanılması açma hızını da yarı yarıya düşürecektir.  Çok gerekli olmadıkça  bu  seçeneği
       (-s)   kullanmayın.   (*Ç.N:  günümüzde  kullanılan  makineler  için  bu  seçenek  oldukça
       nostaljik görünebilir ama test ve eğitim  amaçlı oldukça  düşük  özeliklere  sahip  ikinci
       veya  üçüncü  makineleri  olanlar  bu seçeneğin değerini anlayacaktır. P233 makinede 16 MB
       edoram ile harikalar :-) yaratıyor.)

       Genel kural olarak, bellek sınırlarınız elverdiği sürece,  mümkün olan en büyük   blokları
       kullanın. Böylece azami sıkıştırma elde edilir. Sıkıştırma ya da açma hızının aslında blok
       boyutu ile bir ilgisi yoktur.

       Diğer bir önemli nokta da dosyalara tek bir  bloğa  sığacak  dosyalara  yapılan  işlemdir.
       Aslında  karşılaşılan  pek  çok  dosya  bir  bloktan  küçüktür.  Dosya  bir  bloktan küçük
       olduğundan, gerçekte kullanılan bellek miktarı normalde gerekenden  küçük  olur.  Örneğin:
       20.000  baytlık  bir  dosyayı  -9  seçeneği  ile sıkıştırmak, sıkıştırıcının 7600k belleğe
       ihtiyaç duymasına     sebep  olacaktır  ama  gerçekte  sadece  400k+20000*8=560kB   bellek
       kullanılacaktır.  Aynı  şekilde  açma  işlemi de 3700k lık bir bellek ayıracak ama  sadece
       100k+20000*4=180kB lık bir alanı kullanacaktır.

       Aşağıda değişik blok boyutlarının bellek  kullanımını  gösteren  bir  tablo  bulacaksınız.
       Ayrıca  Calgary  Text  Compression  Corpus'da  (Calgary   Metin  Sıkıştırma  Külliyatı) 14
       dosyalık sıkıştırılmış toplam boyut olarak 3.141.622  bayt kayıtlıdır. Aşağıdaki sütunlar,
       blok  boyutu ile sıkıştırma arasındaki ilgi  hakkında bir fikir verecektir. Büyük dosyalar
       için büyük blok  boyutlarını  kullanmak  daha  avantajlıdır.  Çünkü  Külliyat  daha  küçük
       dosyalar üzerine kuruludur.

                Sıkıştırma  Açma        -s ile açma   Külliyat
       Seçenek  kullanımı   kullanımı   kullanımı     boyutu

         -1      1200k       500k         350k        914704
         -2      2000k       900k         600k        877703
         -3      2800k      1300k         850k        860338
         -4      3600k      1700k        1100k        846899
         -5      4400k      2100k        1350k        845160
         -6      5200k      2500k        1600k        838626
         -7      6100k      2900k        1850k        834096
         -8      6800k      3300k        2100k        828642
         -9      7600k      3700k        2350k        828642

HASARLI DOSYADAN VERİ KURTARMA

       bzip2  dosyaları  genellikle 900k lık bloklar halinde sıkıştırır. Her bir blok birbirinden
       bağımsız olarak ele alınır. Bir aygıt ya da aktarım hatası pek  çok  .bz2  bloğunun  hasar
       görmesine sebep olursa, zarar görmemiş bloklardaki verileri kurtarmak mümkün olabilir.

       Sıkıştırılmış  her  bir  blok  48  bitlik  bir  şablon  ile  temsil  edilir.  Böylece blok
       sınırlarını kesin olarak bulmak mümkün olabilir. Ayrıca  her  bir  blok  kendi  32  bitlik
       CRC'sini bulundurur, böylece bozuk bloklar sağlam olanlardan ayırt edilebilir.

       bzip2recover,  basitçe, .bz2 dosyaların içindeki blokları tarayan bir yazılımdır. Buradaki
       her bir taranmış bloğu kendi .bz2  dosyasına aktarır. Sonuçların bütünlüğünü kontrol etmek
       için bzip2 -t komutunu kullanabilirsiniz. Ardından bozulmamış verileri açabilirsiniz.

       bzip2recover  sadece  hasarlı  dosya  ismini  argüman  olarak  alır ve kurtardığı blokları
       "rec00001file.bz2", "rec00002file.bz2" şeklinde yazar. Bu isim  numaralandırması  sonradan
       yapılacak  işlemlerdeki simgelemlerin kullanımı içindir. Örneğin, bzip2 -dc rec*file.bz2 >
       kurtarılan_veri komutu dosyaları doğru sıralama ile üretir.

       bzip2recover daha çok büyük .bz2 dosyaları için faydalıdır  çünkü  bunlar  daha  çok  blok
       içerirler. Tek bloktan oluşmuş hasarlı bir dosya ile bu yazılımı kullanmanın hiçbir anlamı
       yoktur, çünkü bozuk blok kurtarılamaz. Şayet herhangi bir hasar  durumunda  zararınızı  en
       azda tutmak istiyorsanız, daha küçük blok boyutları kullanmanız akıllıca  olacaktır.

BAŞARIM HAKKINDA

       Sıkıştırmanın  sınıflandırma aşaması, birbirine benzer dizgeleri bir araya getirmektir. Bu
       nedenle tekrarlanan sembollerden oluşmuş dosyaların sıkıştırması (aabaabaabaab  ...  gibi)
       daha uzun tutabilir. Sürüm 0.9.5 ve üzerindekilerde başarım daha iyidir. En kötü durum ile
       ortalama durum sıkıştırma zamanı arasındaki oran 10:1 civarıdır. Daha önceki sürümlerde bu
       durum   100:1  gibiydi.  İsterseniz  sürecin  bütün  ayrıntılarını  görebilmek  için  -vvv
       seçeneğini kullanabilirsiniz.

       Açma hızı bu durumdan bağımsızdır.

       bzip2 genellikle işlem yapmak için, çok  MB  lı  bellek  alanları  ayırır  ve  daha  sonra
       tarafsız   ve   rasgele   bir   şekilde   saldırır.   Bunun  anlamı,  açma  ve  sıkıştırma
       performanslarının makinenizin önbelleğine erişim süresi ile alakalı  olduğudur.  Önbelleğe
       erişim   kayıplarını   düşürecek  küçük  kod  değişiklikleri  büyük  performans  artışları
       getirebilir.  Çok  büyük  önbelleklere  sahip  makinelerde  bzip2   çok   yüksek   başarım
       göstermektedir.

YETERSİZLİKLER

       G/Ç   hata   iletileri  olmaları  gerektiği kadar faydalı değildiler. bzip2 G/Ç hatalarını
       tespit etmek ve temiz bir şekilde  çıkmak  için   oldukça  ter  döker  ama  bazen  sorunun
       ayrıntıları gözden kaçabilmektedir.

       Bu  kılavuz  sayfası  bzip2'nin 1.0.2 sürümüne  aittir. Bu sürüm ile sıkıştırılmış veriler
       geçmiş sürümler ile tamamen uyumludur (sürüm 0.1pl2, 0.9.0, 0.9.5, 1.0.0  ve  1.0.1  ile),
       tek  istisna  0.9.0  ve  üzeri  sürümler  çoklu dosya sıkıştırmaları düzgünce açabilirler,
       0.1p12  bunu  yapamaz,  ilk  dosyayı   açtıktan   sonra   duracak   ve   akımın   gerisini
       getirmeyecektir.

       bzip2recover  sürümleri  1.0.2  den önceki sürümlere göredir. Sıkıştırılmış dosya içindeki
       bit konumlarını belirtmek için 32 bitlik tamsayılar kullanırlar ve bu  yüzden  512  MB'den
       daha  büyük  sıkıştırılmış  dosyalar  elde edilemezler. Sürüm 1.0.2 ve üzeri 64 bitlik tam
       sayılar kullanırlar ve GNU ile Windows platformlarını desteklerler. Bu tip bir  sınır  ile
       kurulup kurulmadığını anlamak için bzip2recover'ı argümansız çalıştırın. Her halükarda, bu
       sınırı  ortadan   kaldırmak   mümkündür.    Şayet   yazılımı   MaybeUInt64   ile   yeniden
       derleyebilirseniz, işaretsiz 64 bitlik tamsayı ayarlanmış  olacağından  bu  sınır  ortadan
       kalkmış olur.

YAZAN

       Julian Seward, <jseward (at) acm.org> tarafından yazılmıştır.

       http://sources.redhat.com/bzip2

       bzip2'deki  fikirlerin sahipleri şunlardır (en azından): Michael Burrows ve David  Wheeler
       (blok sıralamalı dönüşüm için), David Wheeler (tekrar, Huffman kodlayıcısı), Peter Fenwick
       (orijinal bzip'teki yapısal kodlama modeli ve pek çok tasfiye için)  ve  Alistair  Moffat,
       Radford  Neal  ve  Ian  Witten    (orijinal    bzip'teki    aritmetik   kodlayıcı   için).
       Onlara yardımları, destek ve tavsiyeleri için şükran borçluyum. Belgeler  için kaynak  kod
       paketine  bakınız.  Christian  von  Roques,  daha  hızlı  sıralama algoritması  için  beni
       cesaretlendirdi  ve  böylece  daha  hızlı  bir sıkıştırma elde edebildik. Bela Lubkin,  en
       kötü durum sıkıştırması için cesaret verdi. bz* betikleri GNU  gzip'inkilerden  türetildi.
       Bir   çok  kimse   de,  yamalar  gönderdi,  taşınabilirlik  sorunlarında  yardımcı   oldu,
       tavsiyelerde bulundu; bunlar çoğunlukla faydalı oldu.

ÇEVİREN

       Yalçın Kolukısa <yalcink01 (at) yahoo.com>, Ocak 2004

                                                                                         bzip2(1)