Provided by: manpages-nl_4.15.0-9_all 
NAAM
intro - inleiding voor gebruiker commando´s
BESCHRIJVING
Sectie 1 van deze handleiding beschrijft de gebruiker commando´s en hulpmiddelen, bij
voorbeeld, hulpmiddelen om bestanden te bewerken, shells, compilers, web browsers, bestand
en beeld weergave, tekstverwerker, enzovoort.
OPMERKINGEN
Linux is een variant van UNIX, praktisch alle gebruiker commando´s onder UNIX werken exact
hetzelfde onder Linux (en FreeBSD en een veel andere UNIX-achtige systemen)
Onder Linux, bestaan er GUI´s (Grafische Gebruikersinterface), waar je kunt aanwijzen,
klikken en slepen en je hopelijk werk kunt verzetten zonder eerst veel documentatie te
moeten lezen. De traditionele UNIX omgeving is een CLI (commando interface), waar je
commando´s moet intikken om de computer opdrachten te geven. Dat is sneller en krachtiger,
maar vereist wél dat je moet weten welke commando´s er bestaan. Hieronder staat een
minimale hoeveelheid, om je aan de gang te helpen.
Login
Om te kunnen werken, moet je hoogstwaarschijnlijk een sessie openen door een
gebruikersnaam en wachtwoord in te geven. Het programma login(1) start nu een shell
(commando vertaler). In het geval van een grafische login, krijg je een scherm met menu´s
of iconen waarna met een klik van de muis een shell in een venster zal starten. Zie ook
xterm(1).
De shell
Commando´s geef je in in de shell, de commando vertaler. Die is niet ingebouwd, maar is
slechts een programma dat je ook kunt veranderen. Iedereen heeft zijn eigen favoriet. De
standaard shell wordt sh genoemd. Zie ook ash(1), bash(1), chsh(1), csh(1), dash(1),
ksh(1), zsh(1).
Een typische sessie is:
knuth login: aeb
Password: ********
$ date
Di Aug 6 23:50:44 CEST 2002
$ cal
Augustus 2002
Zo Ma Di Wo Do Vr Za
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
$ ls
bin tel
$ ls -l
total 2
drwxrwxr-x 2 aeb 1024 Aug 6 23:51 bin
-rw-rw-r-- 1 aeb 37 Aug 6 23:52 tel
$ cat tel
maja 0501-1136285
peter 0136-7399214
$ cp tel tel2
$ ls -l
total 3
drwxr-xr-x 2 aeb 1024 Aug 6 23:51 bin
-rw-r--r-- 1 aeb 37 Aug 6 23:52 tel
-rw-r--r-- 1 aeb 37 Aug 6 23:53 tel2
$ mv tel tel1
$ ls -l
total 3
drwxr-xr-x 2 aeb 1024 Aug 6 23:51 bin
-rw-r--r-- 1 aeb 37 Aug 6 23:52 tel1
-rw-r--r-- 1 aeb 37 Aug 6 23:53 tel2
$ diff tel1 tel2
$ rm tel1
$ grep maja tel2
maja 0501-1136285
$
Het ingeven van Control-D beëindigde de sessie.
De $ is de commando prompt—het is dé manier van de shell om aan te geven dat hij wacht op
een volgend commando. De prompt kan op verschillende manieren worden aangepast, zoals
bijvoorbeeld het opnemen van gebruikersnaam, computer naam, huidige map, tijd, etc. Het
toekennen van PS1="En nu, meester?" zou de prompt zoals aangegeven veranderen.
We vinden commando´s zoals date (dat geeft datum en tijd), en cal (dat geeft de kalender).
Het command ls geeft de inhoud van de huidige map—het laat zien welke bestanden je hebt.
Met een -l optie verkrijg je een lange lijst, inclusief de eigenaar, grootte en datum van
het bestand, en tevens de rechten die personen hebben om het bestand te lezen en/of te
veranderen. Bijvoorbeeld, het bestand "tel" is 37 bytes lang, eigendom van aeb, die het
kan lezen en schrijven, anderen kunnen het alleen lezen. Eigenaar en rechten kunnen
veranderd worden met de commando's chown en chmod.
Het commando cat toont de inhoud van een bestand. (De naam is afkomstig van de
"concateneer en print": alle bestanden mee gegeven als parameter worden geconcateneerd en
verstuurd naar "standaard uitvoer" (zie stdout(3)), Hier kom het scherm.)
Het commando cp (van "copy") zal een bestand kopiëren.
Het commando mv (van "move"), aan de andere kant, zal het alleen hernoemen.
Het commando diff toont de verschillen tussen twee bestanden. De uitvoer ontbrak hier want
er waren geen verschillen.
Het commando rm (van "remove") wist een bestand, ben voorzichtig want weg is weg. Er is
géén prullenbak of dergelijke. Gewist betekent écht weg.
Het commando grep (van "g/re/p") zoekt het voorkomen van een tekst in een of meerdere
bestanden. Hier vindt het Maja´s telefoonnummer.
Pad namen en de huidige map.
Bestanden leven een in grote boom, de bestandssysteem hiërarchie. Elk bestand heeft een
padnaam dat het pad beschrijft van de wortel van de boom (genoemd /) naar het bestand.
Een voorbeeld van een padnaam is /home/aeb/tel. Het zou omslachtig zijn om die altijd te
moeten gebruiken, de naam van een bestand in de huidige map mag dan ook afgekort worden
door alleen de laatste component te gebruiken. Daarom mag /home/aeb/tel worden afgekort
tot tel als de huidige map /home/aeb is.
Het commando pwd toont de huidige map.
Het commando cd verandert de huidige map.
Probeer de alternatieve cd en pwd commando´s en verken het gebruik van cd: "cd", "cd .",
"cd ..", "cd /" en "cd ~".
Mappen
Het commando mkdir maakt een nieuwe map aan.
Het commando rmdir verwijdert een map mits die leeg is, anders zal geklaagd worden.
Het commando find (met een omslachtige syntaxis) vind bestanden met gegeven naam en andere
eigenschappen. Bijvoorbeeld, "find . -name tel" vind het bestand tel beginnend in de
huidige map (die wordt aangeduid als .). En "find / -name tel" doet hetzelfde, maar start
bij de wortel van de boom. Zoeken op een schijf met een grootte van meerdere-GB kost veel
tijd, daarom kan het zijn om locate(1) te gebruiken.
Schijven en bestandssystemen
Het commando mount koppelt een bestandssysteem zoals beschikbaar op een schijf (of floppy,
CDROM en dergelijke) aan de grote bestandssysteem hiërarchie. En umount koppelt het weer
af. Het commando df laat zien hoeveel ruimte er nog beschikbaar is op de schijf.
Processen
Op een UNIX systeem draaien gebruiker en systeem processen gelijktijdig, Het proces waar
tegen je praat draait in de voorgrond, de andere in de achtergrond. Het commando ps toont
welke processen actief zijn en welke nummers deze hebben. Het commando kill kan deze
stoppen. Zonder extra optie zal dat een vriendelijk verzoek zijn: "ga weg a.u.b." Een
"kill -9" gevolgd door het nummer van een proces veroorzaakt een onverbiddelijke stop.
Voorgrond processen kunnen vaak gestopt worden door Control-C te tikken.
Verkrijgen van informatie
Er zijn duizenden commando´s, elk met veel opties. Traditioneel worden commando´s
gedocumenteerd op man pagina´s, (zoals deze), waardoor het commando "man kill" het gebruik
van het commando "kill" toont (en "man man" toont het commando "man"). Het programma man
stuurt de tekst door een pager, normaliter less. Tik de spatiebalk om de volgende pagina
te zien, tik q om te stoppen.
In de documentatie is het de gewoonte om naar de man pagina te refereren door het geven
van de naam en het sectie nummer, zoals in man(1). Man pagina´s zijn beknopt, en helpen
vlot om vergeten details op te zoeken. Voor nieuwkomers is een inleidende tekst met
voorbeelden en uitleg nuttig.
Veel van de GNU/FSF software is voorzien van info bestanden. Tik "info info" voor een
introductie van het gebruik van het programma info .
Speciale onderwerpen worden behandeld in HOWTO´s. Kijk in /usr/share/doc/howto/en en
gebruik een browser als je daar HTML bestanden vind.
ZIE OOK
ash(1), bash(1), chsh(1), csh(1), dash(1), ksh(1), locate(1), login(1), man(1), xterm(1),
zsh(1), wait(2), stdout(3), man-pages(7), standards(7)
COLOFON
Deze pagina is onderdeel van release 5.13 van het Linux man-pages-project. Een
beschrijving van het project, informatie over het melden van bugs en de nieuwste versie
van deze pagina zijn op https://www.kernel.org/doc/man-pages/ te vinden.
VERTALING
De Nederlandse vertaling van deze handleiding is geschreven door Joost van Baal <joostv-
manpages-nl-2398@mdcc.cx>, Mario Blättermann <mario.blaettermann@gmail.com> en Luc
Castermans <luc.castermans@gmail.com>
Deze vertaling is vrije documentatie; lees de GNU General Public License Version 3
⟨https://www.gnu.org/licenses/gpl-3.0.html⟩ of later over de Copyright-voorwaarden. Er is
geen AANSPRAKELIJKHEID.
Indien U fouten in de vertaling van deze handleiding zou vinden, stuur een e-mail naar
⟨debian-l10n-dutch@lists.debian.org⟩.