Provided by: manpages-pl_4.21.0-2_all bug

NAZWA

       gpm - narzędzie do kopiowania i wklejania oraz serwer myszy konsoli wirtualnych

SKŁADNIA

       gpm [ opcje ]

OPIS

       Ten program stara się być użytecznym serwerem myszy dla aplikacji uruchamianych na konsoli
       linuksowej. Bazuje on na pakiecie  "selection"  i  część  jego  kodu  pochodzi  właśnie  z
       selection.  Pakiet  ma  być zamiennikiem programu "selection" jako mechanizmu kopiowania i
       wklejania, zapewnia  także  dodatkowe  usługi.  "Selection"  było  pierwszą  implementacją
       mechanizmu kopiowania i wklejania w Linuksie, używającą dwóch przycisków myszy. Zaznaczony
       tekst będzie dalej w tym  dokumencie  nazywany  zaznaczeniem  (ang.  selection).  Poniższe
       informacje zostały wzięte z pliku texinfo, który nadal jest polecanym źródłem informacji.

       Plik  wykonywalny gpm ma działać jako demon (tak więc gpmd byłoby dla niego lepszą nazwą).
       Ta część opisuje opcje w linii poleceń gpm, a funkcje programu opisuje kolejna część.

       Z powodu ograniczeń wywołania systemowego "ioctl(TIOCLINUX)",  gpm  musi  być  uruchamiany
       przez  administratora.  Ograniczenia  zostały  dodane  w  ostatnich  jądrach  1.1,  w celu
       usunięcia błędu ochrony związanego z zaznaczaniem i robieniem zrzutów ekranowych.

       Serwer może być ustawiony, tak  by  pasował  do  gustu  użytkownika  i  dowolne  aplikacje
       używające  myszy  odziedziczą  te ustawienia. W wersjach od 1.02 aż do 1.19.2, właściwości
       myszy mogły być zmieniane przez każdego użytkownika logującego się na  konsoli  systemowej
       za pomocą opcji -q. Ze względów bezpieczeństwa ta opcja nie jest już dostępna.

       Od  wersji 0.97 serwer sam umieszcza się w tle. Aby usunąć gpm z pamięci należy wywołać go
       jeszcze raz z opcją -k, chociaż killall gpm może być lepszym wyjściem.

POLECENIA SPECJALNE

       Wersja 1.10 dodała możliwość wykonywania poleceń  specjalnych  w  odpowiednich  warunkach.
       Standardowo  jest  to  ponowne  uruchomienie  lub zatrzymanie systemu, ale użytkownik może
       ustawić własne. Możliwość wywoływania poleceń jest ciekawa dla programistów, gdyż  pozwala
       na czyste wyłączenie komputera, kiedy klawiatura jest zablokowana i niedostępna jest sieć,
       w celu przywrócenia systemu do stanu używalności.

       Polecenia specjalne są włączane przez potrójne kliknięcie lewym i  prawym  przyciskiem  --
       bardzo  nietypowe  przy  normalnym  używaniu  myszy. Najprościej jest je wykonać trzymając
       jeden przycisk i  trzykrotnie  klikając  drugim.   Kiedy  wykonywanie  specjalnych  komend
       zostanie  uruchomione,  na  konsoli pojawi się wiadomość (i dwa dźwięki z głośniczka jeśli
       się go posiada); jeśli użytkownik puści wszystkie przyciski i wciśnie znowu jeden z nich w
       ciągu trzech sekund, wtedy wykonane zostanie polecenie przypisane do tego przycisku.

       Standardowe polecenia specjalne to:

       lewy przycisk
              Ponowne uruchomienie systemu, przez wysłanie sygnału do procesu init.

       środkowy przycisk (jeśli jest)
              Wykonuje /sbin/shutdown -h now

       prawy przycisk
              Wykonuje /sbin/shutdown -r now

       Opcja  -S  włącza  wykonywanie  poleceń specjalnych i pozwala na zmianę trzech specjalnych
       poleceń. Aby  zaakceptować  standardowe  polecenia  należy  wpisać  -S  ""  (podaje  pusty
       argument).  Aby  podać  swoje własne polecenia, proszę użyć listy rozdzielonej dwukropkami
       podając polecenia dla lewego, środkowego i prawego przycisku. Jeśli jakieś polecenie  jest
       puste,  zostanie  zinterpretowane  jako "wyślij sygnał do procesu inicjującego (init)". Ta
       szczególna operacja jest udostępniana w połączeniu z  wykonywaniem  poleceń  zewnętrznych,
       ponieważ   czasem  błąd  programu  uniemożliwia  forkowanie;  w  takim  rzadkim  przypadku
       programista powinien być w stanie wyłączyć system pomimo tego, a zabicie procesu init jest
       jedyną możliwością zrobienia tego.

       Jako  przykład:  -S  ":telinit  1:/sbin/halt", przypisuje zabicie init lewemu przyciskowi,
       uruchomienie w  trybie  jednego  użytkownika  środkowemu  i  zatrzymanie  systemu  prawemu
       przyciskowi.

       Administratorzy systemu powinni oczywiście postępować bardzo ostrożnie z tymi poleceniami,
       ponieważ gpm uruchamia się z prawami administratora.  Polecenia specjalne są dobre tylko w
       komputerach, gdzie fizyczny dostęp do myszy jest możliwy tylko dla zaufanych osób.

OPCJE WIERSZA POLECEŃ

       W wierszu poleceń dostępne są następujące opcje:

       -a przysp
              Ustawia  przyspieszenie  myszy  kiedy  pojedynczy ruch myszą jest dłuższy niż delta
              (zobacz -d).

       -A[limit]
              Uruchamia z  wyłączonym  mechanizmem  wklejania.  Jest  to  pomyślane  jako  środek
              bezpieczeństwa  -  prawdopodobny wydaje się następujący atak na system: ktoś wkleja
              do bufora selekcji złośliwe polecenie powłoki  (rm  -rf  /)  włączając  znak  końca
              linii,  a  ofiara  naciska  środkowy  przycisk  myszy...   W  wersji  1.17.2 został
              wprowadzony  bardziej  ogólny  mechanizm  czasu  oczekiwania  -  serwer  gpm   może
              samoczynnie  wyłączyć  mechanizm  wklejania  po  pewnym  czasie  nieaktywności. Aby
              włączyć ten tryb pracy, należy podać opcjonalny parametr limit (bez spacji pomiędzy
              opcją  a  argumentem!),  który  zostanie  zinterpretowany  jako czas w sekundach, w
              którym bufor zaznaczenia jest uważany za poprawny i możliwy do wklejania. W  wersji
              1.15.7 został dodany prosty program "disable-paste". Jeżeli wiele użytkowników może
              pracować na konsoli systemowej, to dobrym dodatkiem do pliku /etc/profile mogą  być
              następujące wiersze:

       case $( /usr/bin/tty ) in
       /dev/tty[0-9]*) /usr/bin/disable-paste ;;
       esac

       -b baud
              Ustawia prędkość (baud rate).

       -B sekwencja
              Ustawia  kolejność  przycisków.  “123”  jest  normalnym ustawieniem, “321” może być
              używane  przez  osoby  leworęczne,  a  “132”  może   być   użyteczne   przy   myszy
              dwuprzyciskowej (zwłaszcza w Emacsie). Wszystkie kombinacje są dozwolone.

       -d delta
              Ustawia  wartość  delty. Kiedy pojedynczy ruch myszą jest dłuższy niż delta, przysp
              jest używane jako mnożnik (musi być większe lub równe 2).

       -D     Przy uruchamianiu nie uruchamia się automatycznie w tle i  wypisuje  wiadomości  na
              standardowego  wyjście  błędów, a nie poprzez mechanizm syslog. Jest to użyteczne w
              celu odpluskiwania;  w  poprzednich  wersjach  było  to  robione  za  pomocą  opcji
              kompilacji.

       -g numer
              Używany z urządzeniami typu glidepoint, emuluje określony przycisk przez stukanie w
              gładzik. Numer musi wynosić 1, 2 lub 3  i  określa  numer  przycisku  przed  zmianą
              ustawień  w  opcji  -B.  Ta  opcja wiąże się z dekodowaniem mman i ps2. Standardowo
              żaden przycisk nie jest emulowany,  ponieważ  stukanie  w  tych  urządzeniach  jest
              niekompatybilne z normalnymi myszkami ps2.

       -h     Pokazuje streszczenie opcji w wierszu poleceń.

       -i interwał
              Ustawia  górny  limit  czasowy przy wielokrotnych kliknięciach. Jeśli czas pomiędzy
              puszczeniem i wciśnięciem przycisku jest mniejszy niż ten interwał, uważane jest to
              za podwójne lub potrójne kliknięcie. Jednostką są milisekundy.

       -k     Zabija  działający gpm. Może być używane przez użytkowników myszy typu "bus" w celu
              zabicia gpm, przed uruchamianiem X  (chyba  że  użyją  opcji  -R  lub  ograniczenie
              pojedynczego otwarcia zostanie usunięte z jądra).

       -l kodowanie
              Wybiera  tablicę  (LUT)  dla  "inword()". Argument kodowanie jest listą znaków. "-"
              jest używane do podania zakresu, a "\" do ochrony następnego znaku lub  zapewnienia
              kodu  ósemkowego. Tylko widoczne znaki mogą pojawić się w kodowaniu, ponieważ znaki
              specjalne nie  mogą  pojawić  się  w  pamięci  video  w  trybie  tekstowym  podczas
              kopiowania zaznaczenia.

       -m plik
              Wybiera urządzenie myszy do otwarcia. Musi być podane przed opcją -t i -o.

       -M     Włącza  tryb  wielu urządzeń. Demon będzie czytał dwa różne urządzenia myszy. Każda
              następna  opcja  odnosi  się  do  drugiego  urządzenia,  a  każda  wcześniejsza  do
              pierwszego. Ta opcja automatycznie uruchamia "powielacz" (opcja -R).

       -o lista-opcji-dodatkowych
              The  option  works  similarly  to the “-o” option of mount; it is used to specify a
              list of “extra options”  that  are  specific  to  each  mouse  type.  The  list  is
              comma-separated.  The  options  `dtr',  `rts'  or  `both'  are  used  by the serial
              initialization to  toggle  the  modem  lines  like,  compatibly  with  earlier  gpm
              versions;  note  however  that  using -o dtr associated with non-plain-serial mouse
              types may now generate an error.  And by the way, use -o after -m and after -t.

       -p     Włącza widoczny wskaźnik podczas zaznaczania. Tak zachowuje się selection-1.7, lecz
              czasem  jest  to denerwujące. Standardowo wskaźnik nie jest pokazywany, co może być
              równie denerwujące.

       -r numer
              Ustawia czułość jako wartość procentową (od 1 do 100, domyślnie 10). Niższa czułość
              może  posłużyć  do  zwolnienia  ruchów  kursora,  lecz  nie  da się w ten sposób go
              przyspieszyć (zob. -a).

       -R[nazwa]
              Zmienia gpm,  aby  działał  jako  powielacz:  wszystkie  dane  od  myszy  w  trybie
              graficznym  zostaną  przekazane  do  kolejki fifo /dev/gpmdata w protokole nazwa. W
              szczególności można użyć tych samych  nazw,  jak  dla  opcji  -t,  aczkolwiek  tryb
              powtarzania   dla   pewnych  protokołów  może  jeszcze  nie  być  zaimplementowany.
              Dodatkowo, można podać raw jako nazwę, aby uzyskać powtarzanie bajt po  bajcie  bez
              jakiejkolwiek translacji protokołów. Jeżeli nie podano nazwy, to wartością domyślną
              jest msc.  Używając gpm w  trybie  powtarzania  można  skonfigurować  serwer  X  do
              używania   jego  kolejki  jako  urządzenia  myszy.  Ta  opcja  jest  przydatna  dla
              właścicieli myszy typu bus w celu ominięcia ograniczeń  pojedynczego  otwarcia.  To
              pozwala  w prosty sposób poradzić sobie z głupimi myszami, mogącymi działać w dwóch
              trybach, co zmusza użytkownika do trzymania środkowego przycisku  w  czasie  zmiany
              trybu graficznego. Ta opcja jest włączana przez opcję -M.

       -s numer
              Ustawia częstotliwość próbkowania dla urządzenia myszy.

       -S polecenia
              Włącza  przetwarzanie poleceń specjalnych i opcjonalnie ustawia polecenia specjalne
              (przez listę oddzieloną dwukropkami). Zob.  wyżej  na  dokładniejszy  opis  poleceń
              specjalnych.

       -t nazwa
              Ustawia  typ  myszy.  Wpis  -t help pozwala uzyskać listę możliwych typów. Opcji -t
              można użyć po wybraniu urządzenia za pomocą opcji -m

       -v     Pokazuje informację o wersji i kończy działanie.

       -2     Wymusza dwa przyciski. To oznacza, że środkowy  przycisk  (jeśli  istnieje)  będzie
              działał jakby był prawym.

       -3     Wymusza  trzy  przyciski.  Standardowo  mysz jest uważana za dwuprzyciskową, dopóki
              środkowy przycisk nie zostanie wciśnięty. Jeżeli  są  trzy  przyciski,  prawy  jest
              używany  do  rozszerzenia  zaznaczenie, a środkowy do wklejenia. Uwaga: jeśli użyje
              się opcji -3 z myszką dwuprzyciskową nie będzie móżna wkleić zaznaczenia.

DZIAŁANIE

       Aby zaznaczyć tekst proszę wcisnąć lewy przycisk i przeciągnąć myszą. Aby wkleić tekst  na
       tej samej lub innej konsoli należy wcisnąć środkowy przycisk.  Prawy przycisk jest używany
       do zmiany rozmiaru zaznaczenia (tak jak w "xterm").

       Myszy dwuprzyciskowe używają prawego przycisku do wklejania.

       Podwójne i potrójne kliknięcia zaznaczają cały wyraz lub cały wiersz. Użycie opcji -p jest
       polecane w celu uzyskania lepszej widoczności.

       Jeśli  po  zawartości wiersza zaznaczona jest kończąca spacja i jeśli nie ma w tym wierszu
       więcej tekstu, jego reszta zostanie zaznaczona automatycznie.  Jeśli zaznaczone jest kilka
       wierszy,   zaznaczone  spacje  na  końcach  każdego  z  nich  zostaną  usunięte  z  bufora
       zaznaczenia.

       Jeśli w trakcie zaznaczenia na konsoli  wirtualnej  wyświetlone  zostaną  jakieś  znaki  w
       zaznaczonym  miejscu,  podświetlenie zostanie usunięte z ekranu, aby zachować integralność
       wyświetlania, ale zawartość bufora zostanie nienaruszona.

       Mechanizm zaznaczania jest wyłączony jeśli wirtualna konsola  zostanie  ustawiona  w  tryb
       graficzny,  np.  w  czasie uruchamiania X11, i zostanie przywrócona przy powrocie do trybu
       tekstowego (zob. część BŁĘDY poniżej).

BŁĘDY

       Serwer gpm może  mieć  problemy  w  czasie  współdziałania  z  X:  jeśli  dana  mysz  jest
       urządzeniem z możliwością pojedynczego otwarcia (np. myszy typu bus), powinno się wyłączyć
       gpm przed uruchamianiem X lub użyć opcji -R (zob. wyżej). Aby wyłączyć  gpm,  proszę  użyć
       gpm -k. Ten problem nie dotyczy myszy typu serial.

       Dwie  instancje  gpm  nie  mogą  zostać  uruchomione na tym samym systemie. Aby użyć dwóch
       myszki proszę skorzystać z opcji -M (zob. wyżej).

       Podczas gdy aktualna konsola jest w trybie graficznym, gpm jest uśpiony dopóki nie powróci
       do  trybu tekstowego (chyba że zostanie użyte -R).  Przez to nie będzie zwracał odpowiedzi
       klientom. Jednak jest to nietypowe, aby programy wykorzystujące mysz,  odczytywały  ją  na
       ukrytej konsoli.

       Klienty  wydzielone  z  gpm nie są aktualizowane, dlatego używanie ich stanowi potencjalne
       zagrożenie dotyczące bezpieczeństwa.

AUTORZY

       Andrew Haylett <ajh@gec-mrc.co.uk> (oryginalny kod selection)
       Alessandro Rubini <rubini@linux.it> (stary opiekun
                                                   (wciąż bardzo pomaga))
       Ian Zimmerman <itz@speakeasy.org> (stary opiekun)
       Nico Schottelius <nico@schottelius.org> (opiekun)

       A także bardzo wiele innych osób, które pomogły tworzyć selection i gpm.

OPIEKUNOWIE

       Obecnym opiekunem jest Nico Schottelius. Jednak bez pomocy Alessandra Rubiniego i członków
       listy  dyskusyjnej,  on  sam  nie  podołałby  zadaniu  opiekowania  się  gpm.  Adres lista
       dyskusyjnej dla deweloperów to gpm@lists.linux.it. Więcej informacji o liście znajduje się
       w pliku README, w części poświęconej dystrybucji źródeł gpm.

PLIKI

       /var/run/gpm.pid PID uruchomionego gpm
       /dev/gpmctl      Gniazdko kontrolne dla klientów
       /dev/gpmdata     Kolejka fifo zapisywana przez powielacz (opcja -R).

ZOBACZ TAKŻE

       gpm-types(7)
       Opis aktualnych typów urządzeń wskazujących obsługiwanych przez gpm.

       Plik info o gpm, który zawiera kompletne informacje i wyjaśnia jak napisać klienta gpm.

TŁUMACZENIE

       Autorami   polskiego   tłumaczenia   niniejszej  strony  podręcznika  są:  Jarek  Wołoszyn
       <yossa@dione.ids.pl>,    Robert    Luberda    <robert@debian.org>    i    Michał    Kułach
       <michal.kulach@gmail.com>

       Niniejsze  tłumaczenie  jest  wolną  dokumentacją. Bliższe informacje o warunkach licencji
       można   uzyskać   zapoznając   się   z   GNU   General   Public   License   w   wersji   3
       ⟨https://www.gnu.org/licenses/gpl-3.0.html⟩   lub   nowszej.   Nie  przyjmuje  się  ŻADNEJ
       ODPOWIEDZIALNOŚCI.

       Błędy w tłumaczeniu  strony  podręcznika  prosimy  zgłaszać  na  adres  listy  dyskusyjnej
       ⟨manpages-pl-list@lists.sourceforge.net⟩.