Provided by: manpages-pl_0.7-1_all 
NAZWA
mtools - narzędzia dostępu do dysków DOS w Uniksie
WSTĘP
Mtools jest zbiorem narzędzi pozwalających systemom uniksowym na operowanie plikami
systemu MS-DOS: odczyt, zapis i przemieszczanie plików położonych na systemie plików
MS-DOS (zwykle dyskietce). Gdy jest to uzasadnione, każdy z programów usiłuje emulować
odpowiednie polecenie MS-DOS. Nie są jednak emulowane zbędne ograniczenia i osobliwości
DOS-u. Na przykład, możliwe jest przesuwanie podkatalogów z jednego podkatalogu do innego.
Mtools wystarczają do zapewnienia dostępu do systemów plikowych MS-DOS. Na przykład,
polecenia takie jak mdir a: działają na napędzie a: bez uprzedniego montowania
(dołączania) czy inicjacji (zakładając, że na maszynie działa domyślny plik
`/etc/mtools.conf'. Przy pomocy mtools można zmieniać dyskietki bez potrzeby ich
dołączania i odłączania.
Skąd wziąć mtools
Mtools można znaleźć w następujących miejscach (i ich mirrorach):
http://ftp.gnu.org/gnu/mtools/mtools-4.0.18.tar.gz
http://mtools.linux.lu/mtools-4.0.18.tar.gz
ftp://www.tux.org/pub/knaff/mtools/mtools-4.0.18.tar.gz
ftp://ibiblio.unc.edu/pub/Linux/utils/disk-management/mtools-4.0.18.tar.gz
Przed zgłoszeniem błędu należy sprawdzić, że nie został już poprawiony w łatkach alfa,
które można znaleźć na:
http://ftp.gnu.org/gnu/mtools/
http://mtools.linux.lu/
ftp://www.tux.org/pub/knaff/mtools
Łaty mają nazwy mtools-wersja-ddmm.taz, gdzie wersja oznacza wersję podstawową, dd -
dzień, a mm - miesiąc. Z powodu braku miejsca zwykle pozostawiam jedynie najnowszą łatę.
Pod adresem "mtools @ tux.org" jest lista dyskusyjna. Proszę przesyłać wszystkie
zgłoszenia błędów na tę listę. Można zapisać się na listę wysyłając wiadomość o treści
"subscribe mtools @ tux.org" do "majordomo @ tux.org". (Uwaga: proszę usunąć odstępy przed
i po znaku "@". Pozostawiłem je dla oszukania spambotów). Zawiadomienia o nowych wersjach
mtools, oprócz przesyłania na ogłoszeniowe grupy Linuksa, będą również wysyłane na tę
listę. Archiwum listy prowadzone jest na http://lists.gnu.org/pipermail/info-mtools/.
Wspólne cechy wszystkich poleceń mtools
Opcje i nazwy plików
Nazwy plików MS-DOS składają się z litery napędu, po której następuje dwukropek,
podkatalog i nazwa pliku. Tylko nazwa pliku jest obowiązkowa, litera napędu i podkatalog
są opcjonalne. Nazwy plików bez litery napędu odnoszą się do plików unixowych. Nazwy
podkatalogów mogą używać zarówno separatora \ jak i \. Użycie separatora \ lub znaków
uogólniających wymaga otoczenia nazw znakami cytowania (apostrofami, cudzysłowami) dla
ochrony przed ich interpretacją przez powłokę. Jednakże znaki uogólniające w nazwach
plików unixowych nie powinny być cytowane, gdyż chcemy by powłoka je rozwinęła.
Procedury "wyszukiwania wzorców" wyrażeń regularnych stosują się do reguł uniksowych. Na
przykład, * oznacza wszystkie pliki DOSowe (zamiast *.*). Bity określające atrybuty pliku
(archiwalny, ukryty, tylko-do-odczytu, systemowy) podczas wyszukiwania wzorca są
ignorowane.
Wszystkie opcje używają znaku - (minus) jako pierwszego znaku, nie zaś / (ukośnika), jak
mógłbyś się spodziewać w DOSie.
Większość poleceń mtools pozwala na użycie wielu nazw plików jako parametrów, co nie jest
zgodne z konwencjami DOSu, ale jest przyjaźniejsze dla użytkownika.
Większość poleceń mtools posiada opcje informujące je, jak obsługiwać kolizje nazw plików.
Więcej szczegółów znajdziesz w sekcji Kolizje nazw. Wszystkie polecenia akceptują opcję -V
wyświetlającą wersję, a większość również opcję -v przełączającą tryb wyświetlania
szczegółów (verbose). Patrz sekcja Polecenia, gdzie umieszczono szczegółowy opis opcji
charakterystycznych dla poszczególnych poleceń.
Litery napędów
Znaczenie liter napędów zależy od konfiguracji sprzętowej. Przy większości konfiguracji
jednak, napęd A jest pierwszym napędem dyskietek, napęd B drugim napędem dyskietek (jeśli
jest dostępny), napęd J jest napędem Jaz (jeśli dostępny), zaś napęd Z - napędem typu Zip
(jeśli dostępny). W systemach, gdzie nazwa urządzenia pochodzi od identyfikatora SCSI,
napęd Jaz przyjmowany jest za 4 obiekt SCSI, a Zip za SCSI 5 (domyślne ustawienia
fabryczne). W Linuksie, w przypadku obu tych napędów, przyjmuje się, że jest to drugi
napęd szyny SCSI (/dev/sdb). Ustawienia domyślne mogą być zmienione przez zmianę pliku
konfiguracyjnego (patrz opis konfiguracji w mtools(5)).
Litera dysku : (dwukropek) ma specjalne znaczenia. Jest używana do uzyskania dostępu do
plików, które są wprost podane w linii poleceń za pomocą opcji -i.
Przykład:
mcopy -i my-image-file.bin ::file1 ::file2 .
Kopiuje to file1 i file2 z pliku obrazu (my-image-file.bin) do katalogu /tmp.
Można także podać offset w pliku obrazu przez dodanie do nazwy pliku @@offset.
Przykład:
mcopy -i my-image-file.bin@@1M ::file1 ::file2 .
Powyższe zaczyna szukać obrazu w pliku od offsetu 1M zamiast od początku pliku.
Bieżący katalog roboczy
Polecenie mcd jest używane do ustawienia urządzenia i bieżącego katalogu (odnoszącego się
do systemu plikowego MS-DOS). Jeśli nie zostanie użyte to domyślnym katalogiem jest A:/.
Jednak w przeciwieństwie do MS-DOS-u, istnieje tylko jeden katalog roboczy dla wszystkich
napędów, nie zaś po jednym na napęd.
Długie nazwy plików VFAT
Niniejsza wersja mtools obsługuje długie nazwy plików stosowane w VFAT. Jeśli unixowa
nazwa pliku jest zbyt długa, by zmieścić się w krótkiej nazwie DOSu, zachowywana jest jako
długa nazwa VFAT i tworzona jest towarzysząca jej krótka nazwa. Tę krótką nazwę widzisz
sprawdzając dysk DOSem w wersji wcześniejszej niż 7.0. Poniższe zestawienie pokazuje
kilka przykładów krótkich nazw:
Długa nazwa Nazwa MS_DOS Powód zmiany nazwy
----------- ------------ -----------------------
ToJestTest TOJEST~1 zbyt długa nazwa pliku
alain.knaff ALAIN~1.KNA za długie rozszerzenie
prn.txt PRN~1.TXT PRN jest nazwą urządzenia
.abc ABC~1 pusta nazwa pliku
hot+cold HOT_CO~1 niedozwolony znak
Jak widać, w celu uzyskania krótkiej nazwy zastosowano następujące przekształcenia:
* Niedozwolone znaki są zastąpione podkreśleniem. Znakami zabronionymi są:
;+=[]',\"*\<>/?:|.
* Usunięte są dodatkowe kropki, które nie mogą być zinterpretowane jako główny
separator nazwy/rozszerzenia.
* Tworzony jest licznik dla przyrostka ~n,
* Nazwa skracana jest tak, by spełnić ograniczenie 8+3.
Początkowa, uniksowa nazwa pliku (długa lub krótka) zwana jest również nazwą pierwotną lub
główną (primary), zaś pochodząca od niej nazwa krótka zwana jest wtórną lub dodatkową
(secondary).
Przykład:
mcopy /etc/motd a:Reallylongname
Mtools utworzą wpis w VFAT dla `DlugaNazwa' i użyją `DLUGANAZ' jako nazwy krótkiej.
`DlugaNazwa' jest tutaj nazwą główną, zaś `DLUGANAZ' nazwą dodatkową.
mcopy /etc/motd a:motd
`motd' spełnia ograniczenia stawiane nazwom pliku DOS. Mtools nie musi tworzyć z niej
innej nazwy. Nazwą pierwotną jest `motd', a nie ma nazwy wtórnej.
W skrócie: nazwą główną jest długa nazwa, jeśli taka istnieje, lub krótka nazwa, jeśli nie
ma długiej nazwy.
Mimo, iż VFAT jest dużo elastyczniejszy niż FAT, nawet w nim nadal istnieją
niedopuszczalne nazwy plików. Pozostały jeszcze niektóre niedozwolone znaki (\"*\<>/?:|),
zaś nazwy urządzeń w dalszym ciągu są zarezerwowane.
Nazwa uniksowa Długa nazwa Powód zmiany
------------- ----------- -------------------------
prn prn-1 PRN jest nazwą urządzenia
ab:c ab_c-1 niedozwolony znak
Jak widać, w przypadku niedozwolonej długiej nazwy, wykonywane są następujące
przekształcenia:
* Niedozwolone znaki zastępowane są podkreśleniami,
* Tworzony jest licznik dla przyrostka ~n,
Kolizje nazw
Podczas zapisu pliku na dysk, jego długa lub krótka nazwa może kolidować z nazwą
istniejącego pliku lub katalogu. Może się to zdarzyć dla każdego z poleceń tworzących nowy
katalog lub wpis w katalogu, takiemu jak mcopy, mmd, mren, mmove. W przypadku kolizji nazw
polecenia mtools pytają o sposób postępowania. Oferują kilka możliwości:
overwrite
Nadpisuje istniejący plik. Nie jest możliwe nadpisanie katalogu plikiem.
rename
Zmienia nazwę nowo tworzonego pliku. Mtools pytają o nową nazwę pliku.
autorename
Zmienia nazwę nowo tworzonego pliku. Mtools wybierają same nazwę, bez pytania.
skip Pomiń ten plik, zajmij się następnym (jeśli jest).
By wybrać jedną z powyższych akcji, po zachęcie ze strony polecenia, wpisz jej pierwszą
literę. Jeśli użyjesz małej litery, to akcja będzie się odnosić wyłącznie do tego pliku;
użycie dużej litery spowoduje zastosowanie danej akcji do wszystkich plików bez dalszych
pytań.
Można również wybrać akcje (dla wszystkich plików) w linii poleceń, przy wywołaniu mtools:
-D o Domyślnie nadpisuje nazwy pierwotne.
-D O Domyślnie nadpisuje nazwy wtórne.
-D r Domyślnie zmienia nazwę pierwotną.
-D R Domyślnie zmienia nazwę wtórną.
-D a Domyślnie automatycznie zmienia nazwę pierwotną.
-D A Domyślnie automatycznie zmienia nazwę wtórną.
-D s Domyślnie przeskocz nazwę pierwotną.
-D S Domyślnie przeskocz nazwę wtórną.
-D m Pytaj użytkownika, co zrobić z nazwą pierwotną.
-D M Pytaj użytkownika, co zrobić z nazwą wtórną.
Zauważ, że w linii poleceń przełączniki małe/duże odróżniają polecenia dla nazwy
pierwotnej/wtórnej, podczas gdy przy wyborze interakcyjnym małe/duże różnicują zakres:
tym-razem/zawsze.
Nazwa pierwotna jest nazwą wyświetlaną w Windows 95 lub Windows NT, tj. nazwą długą, jeśli
takowa istnieje, w przeciwnym razie krótką. Nazwa wtórna jest nazwą "ukrytą", tj. nazwą
krótką jeśli istnieje długa.
Przy domyślnym sposobie działania mtools użytkownik jest proszony o reakcję w przypadku
kolizji nazw pierwotnych, zaś nazwy wtórne zmieniane są automatycznie.
Jeśli kolizja nazw zdarzy się w katalogu Unixa, mtools pytają tylko czy nadpisać plik, czy
go pominąć.
Rozróżnianie dużych i małych liter w systemie VFAT
System plików VFAT potrafi zapamiętać wielkość znaków (małe/duże litery) w nazwach
plików. W tym samym katalogu nie mogą jednak istnieć pliki o nazwach różniących się
jedynie wielkością liter. Jeśli na przykład zapisano plik o nazwie DlugaNazwaPliku w
systemie plikowym VFAT, mdir pokaże go jako DlugaNazwaPliku, a nie jako DlugaNazwapliku.
Jednak polecenie odmówi dodania pliku DlugaNazwapliku do tego samego katalogu, gdyż
wielkość liter jest ignorowana przy sprawdzaniu kolizji.
System VFAT umożliwia przechowywanie wielkości liter nazwy pliku w bajcie atrybutu, jeśli
wszystkie litery tej nazwy są duże (bądź małe) oraz wszystkie litery rozszerzenia też są
duże (lub odpowiednio, małe). Mtools używają tej informacji do wyświetlania nazw plików
oraz tworzenia nazw uniksowych przy kopiowaniu (mcopy) do katalogu Unixa. Może to dawać
nieoczekiwane efekty w odniesieniu do plików zapisanych przy użyciu DOS w wersji
wcześniejszej niż 7.0: nazwy takich plików będą w całości zamienione na duże litery.
Zachowanie to różni się od poprzedniej wersji mtools, która tworzyła nazwy plików
uniksowych złożone z małych liter.
Formatowanie o dużej gęstości
Mtools obsługują wiele sposobów formatowania, pozwalających na przechowywanie na dyskietce
większej niż zwykle ilości danych. W związku z różnymi możliwościami systemów
operacyjnych, formaty te nie są obsługiwane we wszystkich systemach. Mtools rozpoznają te
formaty tam, gdzie są one obsługiwane.
W celu sformatowania takich dyskietek powinieneś użyć narzędzia odpowiedniego do systemu
operacyjnego. Dla Linuksa, odpowiednie narzędzia obsługi dyskietek można znaleźć w
pakiecie fdutils w następujących miejscach:
ftp://www.tux.org/pub/knaff/fdutils/.
ftp://ibiblio.unc.edu/pub/Linux/utils/disk-management/fdutils-*
Dalszych szczegółów szukaj w dokumentacji dołączonej do tego pakietu. Należy użyć
superformat, by sformatować dyskietkę w dowolnym z formatów oprócz XDF, oraz xdfcopy do
formatowania XDF.
Więcej sektorów
Najstarszą metodą umieszczenia większej ilości danych na dyskietce jest użycie większej
liczy sektorów i cylindrów. Mimo, że standardowy format używa 80 cylindrów i 18 sektorów
(na 3,5" dyskietkach dużej gęstości), to możliwe jest użycie do 83 cylindrów (na
większości napędów) i do 21 sektorów. Metoda ta pozwala na zapisanie do 1743K na dyskietce
3,5"HD. Dyskietki o 21 sektorach są jednak dwukrotnie wolniejsze od standardowych
dyskietek o 18 sektorach, gdyż sektory są upakowane tak blisko siebie, że zachodzi
potrzeba ich przeplotu. Problem ten nie istnieje przy formatach o 20 sektorach.
Formaty te są obsługiwane przez liczne shareware'owe DOSowe programy narzędziowe takie jak
fdformat i vgacopy. W swej nieskończonej arogancji Bill Gate$ wierzył, że to on to
wynalazł i nazwał je "dyskami DMF" lub "Windows formatted disks". W rzeczywistości,
rozwiązanie to istniało już od lat! Mtools obsługują te formaty w Linuksie, SunOS oraz
DELL Unix PC.
Większe sektory
Użycie większych sektorów umożliwia przekroczenie pojemności możliwej do uzyskania przy
standardowych sektorach 512-bajtowych. Powodem jest nagłówek sektora. Nagłówek sektora ma
taki sam rozmiar, niezależnie od liczby bajtów danych w sektorze. Możemy zatem
zaoszczędzić nieco miejsca używając mniejszej liczby większych sektorów. Na przykład, 1
sektor 4-kilobajtowy zabiera tylko jedno miejsce na nagłówek, podczas gdy 8 sektorów po
512 bajtów ma 8 nagłówków, przy tej samej ilości danych użytkowych.
Metoda ta umożliwia przechowanie do 1992K na dyskietkach 3,5HD.
Mtools obsługują te formaty tylko w Linuksie.
2m
Format 2m został pierwotnie wynaleziony przez Ciriaco Garcia de Celis. On również używa
większych niż zwykle sektorów, by pomieścić więcej danych na dyskietce. Posługuje się
jednak standardowym formatem (18 sektorów po 512 bajtów każdy) na pierwszym cylindrze, by
ułatwić obsługę tych dyskietek w DOS-ie. Faktycznie, metoda ta pozwala na użycie sektora
startowego (bootsector) o standardowym rozmiarze, zawierającego opis, jak powinna być
odczytana reszta dyskietki.
Wadą tego rozwiązania jest to, że pierwszy cylinder może pomieścić mniej danych niż
pozostałe. Niestety, DOS potrafi obsługiwać wyłącznie dyskietki o tej samej ilości danych
na każdej ścieżce. A zatem 2m ukrywa fakt, iż pierwsza ścieżka zawiera mniej danych przez
użycie shadow FAT. (Zwykle DOS przechowuje FAT w dwu identycznych kopiach, dla dodatkowego
bezpieczeństwa. XDF przechowuje tylko jedną kopię, ale mówi DOS-owi, że przechowuje dwie.
W ten sposób oszczędzane jest miejsce, jakie byłoby zajęte przez drugą kopię FAT). Oznacza
to również, że nie powinno się nigdy używać dyskietek 2m do zapisywania czegokolwiek
innego niż system plików DOS.
Mtools obsługują te formaty tylko w Linuksie.
XDF
XDF jest formatem dużej gęstości używanym przez OS/2. Umożliwia przechowywanie na
dyskietce do 1840K. Jest to mniej niż najlepsze formaty 2m, ale jego główną zaletą jest
szybkość: 600 milisekund na ścieżkę. Jest to szybciej niż dla formatu 21-sektorowego i
prawie tak szybko jak dla standardowego formatu o 18 sektorach. Chcąc zapewnić dostęp do
tych dyskietek, należy sprawdzić, że mtools zostały skompilowane z obsługą XDF i ustawić
zmienną use_xdf dla napędu w pliku konfiguracyjnym. Szczegóły można znaleźć w rozdziałach
Kompilowanie mtools i Różne zmienne. Szybki dostęp XDF osiągalny jest przy jądrze Linuksa
nowszym niż 1.1.34.
Mtools obsługuje ten format tylko w Linuksie.
Ostrzeżenie / Uwaga dystrybutorzy: mtools skompilowane pod jądrem Linuksa nowszym niż
1.3.34 nie będzie działać przy starszym jądrze. Skompilowane jednak na starszym jądrze
działa nadal na nowszym, z wyjątkiem tego, że dostęp XDF jest wolniejszy. Zaleca się, by
autorzy dystrybucji dołączali binaria mtools skompilowane wyłącznie pod jądrze starszym
niż 1.3.34, aż do ukazania się 2.0. Po ukazaniu się 2.0 mogą (i powinny) być
rozpowszechniane binaria mtools kompilowane pod nowszymi jądrami. Binaria mtools
kompilowane pod jądrami starszymi niż 1.3.24 nie będą działać przy żadnym z jąder 2.1 lub
późniejszym.
Kody zakończenia
Wszystkie polecenia mtools zwracają 0 w przypadku powodzenia, 1 przy kompletnym
niepowodzeniu lub 2 przy częściowym. Wszystkie polecenia mtools przed pracą dokonują
pewnych sprawdzeń poprawności, by upewnić się, że dysk jest rzeczywiście dyskiem MS-DOS (a
nie, powiedzmy, dyskiem systemu ext2 czy MINIX). Kontrole te mogą odrzucić dyski częściowo
uszkodzone, które mimo to mogą być czytelne. Można uniknąć tych kontroli przez ustawienie
zmiennej środowiska MTOOLS_SKIP_CHECK lub odpowiedniej zmiennej pliku konfiguracyjnego
(patrz rozdział Zmienne globalne w mtools(5)).
BŁĘDY
Niefortunnym efektem ubocznym odgadywania poprawnego urządzenia (przy obsługiwaniu wielu
pojemności dyskietek) jest sporadyczny komunikat o błędzie ze sterownika urządzenia. Może
być on spokojnie zignorowany.
Kod sprawdzający formatowanie zatyka się na dyskietkach 1.72M formatowanych przy użyciu
mformat z mtools wersji wcześniejszych niż 2.0.7. Należy ustawić zmienną środowiska
MTOOLS_FAT_COMPATIBILITY (lub odpowiednią zmienną pliku konfiguracyjnego, patrz Zmienne
globalne w mtools(5)), by pominąć sprawdzanie fat.
ZOBACZ TAKŻE
floppyd_installtest mattrib mbadblocks mcd mclasserase mcopy mdel mdeltree mdir mdu
mformat minfo mkmanifest mlabel mmd mmount mmove mrd mren mshortname mshowfat mtoolstest
mtype
TŁUMACZENIE
Autorem polskiego tłumaczenia niniejszej strony podręcznika man jest Robert Luberda
<robert@debian.org>.
Polskie tłumaczenie jest częścią projektu manpages-pl; uwagi, pomoc, zgłaszanie błędów na
stronie http://sourceforge.net/projects/manpages-pl/. Jest zgodne z wersją 4.0.18
oryginału.