Ubuntu Manpage: gzip - dosyaları sıkıştırır

İSİM

       gzip - dosyaları sıkıştırır
       gunzip - sıkıştırılmış dosyaları açar
       zcat - sıkıştırılmış dosyaları standart çıktıda açar

KULLANIM

       gzip [ -acdfhklLnNrtvV19 ] [ -S sonek ] [ isim ... ]
       gunzip [ -acfhklLnNrtvV ] [ -S sonek ] [ isim ... ]
       zcat [ -fhLV ] [ isim ... ]

AÇIKLAMA

gzip, isim ile belirtilen dosyanın boyutunu Lempel-Ziv Kodlamasını (LZ77) kullanarak
küçültür. Mümkün olan bütün dosyaların isimlerinin sonuna .gz soneki getirilir ama
dosyaların sahiplik, erişim ve düzenlenme zamanları korunur (Öntanımlı uzantı, MSDOS, OS/2
FAT, Windows NT FAT ve Atari için z’dir). Şayet herhangi bir dosya ismi belirtilmemişse
veya dosya ismi olarak "-" belirtilmişse, standart girdi sıkıştırılır ve standart çıktıya
gönderilir. Sembolik bağlar, özellikle yoksayılır.

Sıkıştırılmış dosya ismi, içinde bulunduğu dosya sistemi için çok uzun ise, gzip bu ismi
kısaltır. gzip, 3 karakterden uzun dosya ismi bölümlerini kısaltmaya çalışır (noktalar ile
sınırlanmış bölümler). Şayet isim sadece küçük bölümler içeriyorsa, uzun kısımlar
kısaltılır. Örneğin; dosya isimleri 14 karakter ile sınırlanmış ise, gzip.msdos.exe,
gzi.msd.exe.gz şeklinde sıkıştırılır. Dosya isimleri için sınırlama olmayan dosya
sistemlerinde isimler kısaltılmaz.

Öntanımlı olarak, gzip özgün dosya ismini ve zaman etiketlerini sıkıştırılmış dosyada da
korur. Bu değerler -N seçeneği ile birlikte sıkıştırılmış dosyayı açarken kullanılır. Bu
yöntem, kısaltılmış dosya isimleri olması durumunda veya bir dosya aktarımı sonrası zaman
etiketleri korunmamışsa oldukça faydalı olur.

Sıkıştırılmış dosyalar, gzip -d, gunzip veya zcat kullanılarak özgün durumlarına
dönüştürülebilir. Şayet sıkıştırılmış dosya içinde saklanan özgün dosya ismi, yeni dosya
sistemi için geçerli değilse, özgün isimden yeni bir isim uydurulur.

gunzip, .gz, -gz, .z, -z veya _z ile biten dosyaların ve doğru sihirli sayı ile başlayan
dosyaların isminin bulunduğu listeyi kendi komut satırına alır ve uzantıları atılmış halde
özgün durumlarına dönüştürür. gunzip ayrıca bazı özel uzantıları da tanır: .tgz ve taz
(.tar.gz ve .tar.Z kısaltmaları olarak). Sıkıştırma işlemi sırasında, dosya isminin
kısaltılmasının gerekli olması durumunda, gzip .tar uzantısı yerine .tgz kullanır.

gunzip; gzip, zip, compress, compress -H veya pack ile sıkıştırılmış dosyaları açabilir.
Girdi biçiminin tespiti otomatik olarak yapılır. İlk iki biçim için, gunzip bir 32 bitlik
CRC sınaması yapar. pack ve gunzip için, sıkıştırılmamış uzunluğa bakılır. Standart
compress biçimi uyum sınamalarına izin verecek şekilde tasarlanmamıştır. Bununla birlikte,
gunzip bazen bozuk bir .Z dosyasını tespit edebilir. Bir .Z dosyasını açarken bir hata
alırsanız, standart uncompress komutunun uyarmadığını görüp de, .Z dosyasının sağlam
olduğunu düşünmeyin. Bunun anlamı, standart uncompress, girdinin bozuk olup olmadığına
bakmaz ve çıktı olarak çöp yığını üretebilir. SCO sıkıştırmasının -H biçimi (lzh
sıkıştırma yöntemi) bir CRC ihtiva etmez ama bazı tutarlılık denetimlerine izin verir.

zip ile sıkıştırılmış dosyalar, sadece ’deflation’ yöntemi ile sıkıştırılmış tek bir üyeye
sahip oldukları durumlarda, gzip ile açılabilir. Bu özellik, sadece tar.zip dosyalarının
tar.gz biçimine dönüştürülebilmesi amacı ile tasarlanmıştır. Tek üyeli zip dosyalarını
açmak için ’gunzip < foo.zip’ veya ’gunzip -S .zip foo.zip’ komutları kullanılabilir. Çok
üyeli zip dosyaları gunzip ile değil unzip ile açılmalıdır.

zcat komutu, gunzip -c ile aynıdır. (zcat ise aslında compress ailesine aittir. Bu
bakımdan, compress kurulu sistemlerde komut, gzcat şeklinde bulunabilir.) zcat, ya komut
satırındaki ya da standart girdideki dosyaları açar ve açılmış veriyi standart çıktıya
yazar. zcat, sonu .gz ile bitsin ya da bitmesin, doğru sihirli numaraya sahip dosyaları
açar.

gzip, zip ve PKZIP’de kullanılan Lempel-Ziv algoritmasını kullanır. Elde edilen
sıkıştırma, dosyanın boyutuna ve ortak alt dizgelerin dağılımına bağlıdır. (*Ç.N.: gzip
ingilizce metinler için iyi sonuç verir. Türkçe metinlerin sıkıştırılmasında bzip2 bariz
şekilde daha iyi sıkıştırır.) Sıkıştırma, LZW (compress’de kullanılan), Huffman kodu
(pack’de kullanılan) veya compact’daki uyarlanmış Huffman kodu ile yapılandan daha iyi
sonuç verir.

Sıkıştırma işlemi, sıkıştırılmış dosya özgüninden büyük olsa bile, gerçekleştirilir. Bu
durum için en kötü senaryo: gzip dosya başlığı için fazladan bir kaç bayt, artı her 32K
blok için 5 bayt veya büyük dosyalar için %0.015 oranında boyut artışıdır. Gerçekte
kullanılan disk bloklarının sayısı asla artmaz. gzip, sıkıştırma veya açma işlemi
esnasında, dosya iyeliklerini, kiplerini ve zaman etiketlerini korur.

SEÇENEKLER

-a, --ascii
Ascii metin kipi: satır sonları yerel ayarlara göre dönüştürülür. Bu seçenek, sadece
Unix dışı birkaç sistemde desteklenir. Örneğin MSDOS’da sıkıştırma esnasında CRLF’ler
LF’ye çevrilir ve açma işleminde LF’ler CRLF’ye dönüştürülür.

-c, --stdout, --to-stdout
Standart çıktıya yazar, özgün dosyaları değiştirmeden tutar. Çeşitli girdi dosyaları
mevcut ise, çıktı, bağımsız olarak sıkıştırılmış üyelerden oluşur. Daha iyi sıkıştırma
elde etmek için, bütün girdi dosyalarını sıkıştırma işleminden önce birleştirin.

-d, --decompress, --uncompress
Sıkıştırılmış dosyayı açar.

-f, --force
Dosyanın çoklu bağlara sahip olduğu durumlarda veya benzer dosyanın sistemde var
olması durumunda ya da sıkıştırılmış verinin bir uçbirimden okunması/yazılması
durumunda bile sıkıştırma/açma işleminin yapılmasını sağlar. Girdinin verisi gzip
tarafından tanınmayan bir biçimde ise ve ayrıca --stdout seçeneği de belirtilmişse,
girdi dosyası hiç değiştirilmeden standart çıktıya kopyalanır: zcat’in, cat gibi
davranmasına izin verir. -f verilmemiş ve gzip artalanda çalışmıyorsa, varolan
dosyanın üzerine yazılıp yazılmayacağı kullanıcıya sorulur.

-h, --help
Yardım metnini görüntüler ve çıkar.

-k, --keep
Sıkıştırma ve açma sırasında girdi dosyaları tutulur (silinmez).

-l, --list
Sıkıştırılmış her bir dosya için aşağıdaki bölümleri listeler:

compressed size: sıkıştırılmış dosyanın boyu
uncompressed size: sıkıştırılmamış dosyanın boyu
ratio: sıkıştırma oranı (bilinmiyorsa 0.0%)
uncompressed_name: sıkıştırılmamış dosyanın ismi

Açılmış boyut, .Z dosyaları gibi gzip biçiminde olmayan sıkıştırılmış dosyalar için -1
olarak verilir. Bu tür bir dosyanın açılmış boyutunu bulmak için şunu
kullanabilirsiniz:

zcat file.Z | wc -c

--verbose seçeneği ile birlikte kullanılırsa, aşağıdaki bölümler de gösterilir:

method: sıkıştırma yöntemi
crc: sıkıştırılmamış verinin 32 bitlik CRC’si
date & time: sıkıştırılmamış dosya için tarih damgası

Desteklenen sıkıştırma yöntemleri: deflate, compress, lzh (SCO compress -H) ve
pack’dir. gzip biçiminde olmayan bir dosya için crc, ffffffff şeklinde belirtilir.

--name seçeneği ile sıkıştırılmış dosya içinde eğer varsa, sıkıştırılmamış dosya ismi,
tarih ve zaman saklanır.

--verbose seçeneği ile ayrıca, bilinmeyen boyutlar olmadıkça bütün dosyalar için
toplam boyut ve sıkıştırma oranı görüntülenir. --quiet seçeneği ile, başlık ve toplam
satırları görüntülenmez.

-L, --license
gzip lisansını görüntüler ve çıkar.

-n, --no-name
Sıkıştırırken, özgün dosya adını ve tarih damgasını kaydetmez. (İsmin kırpılması
gerektiğinde, özgün isim her zaman kaydedilir.) Açarken, özgün ismi (sadece sıkıştırma
sonekini kaldırır) ve özgün tarih damgasını eski haline getirmez (sıkıştırılmış
dosyadan kopyalar). Bu seçenek açma işlemi için öntanımlıdır.

-N, --name
Sıkıştırırken dosya adını ve zaman damgasını kaydeder; bu seçenek sıkıştırma için
öntanımlıdır. Açarken, varsa, özgün dosya adı ve zaman damgasını eski haline getirir.
Dosya ismi için sınırlama uygulayan sistemler veya bir dosya aktarımı sonucu zaman
damgasının kaybolduğu durumlar için oldukça kullanışlı bir seçenektir.

-q, --quiet
Bütün uyarılar engellenir.

-r, --recursive
Dizinin alt dizinlerini de ardışık olarak dolaşır. Komut satırından belirtilen bir
dosya ismi bir dizine ait ise, gzip bu dizinin içine girer ve orada bulunan bütün
dosyaları sıkıştır (veya gunzip kullanılıyorsa açar).

-S , --suffix .sonek
Sıkıştırırken, .gz soneki yerine .sonek sonekini kullanır. Herhangi bir sonek
belirtilebilir. Dosyalar başka bir sisteme taşınacaksa, karışıklığa sebep olmamak
adına, .z ve .gz dışındaki soneklerden kaçınılmalıdır.

Sıkıştırmanın açılması sırasında, çıktı dosyası ismi, girdi dosyasından elde
ediliyorsa .sonek denenecek sonekler listesinin başına eklenmelidir.

--synchronous
Eşzamanlı çıktı kullanılır. Bu seçenekle, gzip’in bir sistem çökmesi sırasında veri
kaybetme olasılığı daha düşüktür, ancak işlem önemli ölçüde yavaş olabilir.

-t, --test
Sıkıştırılmış dosyanın bütünlüğünü sınar ve çıkar.

-v, --verbose
Ayrıntı kipi. Sıkıştırılan veya açılan her bir dosya için isim ve sıkıştırma oranını
gösterir.

-V, --version
Sürüm numarasını ve derleme seçeneklerini gösterir ve çıkar.

-#, --fast, --best
Sıkıştırma hızını ayarlamayı sağlar. -# seçeneğinde # yerine -1 ile -9 arasında
değişen değerler alır. -1 (--fast) ile en hızlı yöntemle en az sıkıştırma, -9 (--best)
ile en yavaş yöntemle en yüksek sıkıştırma yapılır. Öntanımlı değer -6’dır (hız
pahasına yüksek sıkıştırmaya eğilimlilik).

--rsyncable
Sıkıştırılmış bir dosyayı iki bilgisayar arasında eşzamanladığınızda, bu seçenek
rsync’in tüm arşiv yerine yalnızca arşivde değiştirilen dosyaları aktarmasını sağlar.
Normalde, arşivdeki herhangi bir dosyada değişiklik yapıldıktan sonra, sıkıştırma
algoritması arşivin önceki sürümüyle eşleşmeyen yeni bir arşiv sürümü oluşturabilir.
Bu durumda rsync(1), arşivin tüm yeni sürümünü uzak bilgisayara aktarır. Bu seçenekle,
rsync yalnızca değiştirilen dosyaların yanı sıra, değiştirilen alandaki arşiv yapısını
güncellemek için gerekli olan az miktarda meta veriyi aktarabilir.

GELİŞMİŞ KULLANIM

Çok sayıda sıkıştırılmış dosya birleştirilmiş olabilir. Bu durumda, gunzip bütün üyeleri
tek seferde açacaktır. Örneğin:

gzip -c dosya1 > foo.gz
gzip -c dosya2 >> foo.gz

Daha sonra bu komut verilirse:

gunzip -c foo

Elde edilen sonuç aşağıdaki komuta eşdeğerdir:

cat dosya1 dosya2

Bir .gz dosyasının bozulması durumunda diğer dosyayı kurtarmak mümkün olabilir (şayet
hasarlı üye çıkarılırsa). Bununla birlikte, bütün üyeleri tek seferde sıkıştırarak daha
iyi sıkıştırma sağlayabilirsiniz:

cat dosya1 dosya2 | gzip > foo.gz

Şayet birleşik dosyalar daha iyi bir sıkıştırma için tekrar sıkıştırılmak istenirse:

gzip -cd eski.gz | gzip > yeni.gz

Sıkıştırılmış bir dosya çeşitli üyeler içeriyorsa, --list seçeneği ile bildirilen açılmış
boyut ve CRC raporu sadece son üye için verilir. Diğerlerini kapsamaz. Bütün üyelerin
açılmış boyutuna ihtiyacınız varsa:

gzip -cd dosya.gz | wc -c

Çok üyeli tek bir arşiv oluşturmak ve daha sonra bunların birbirinden bağımsız olarak
açılabilmesini istiyorsanız, tar(1) veya zip(1) gibi bir arşivleyici kullanın. GNU tar
yazılımı gzip’i başlatmak için -z seçeneğine sahiptir. gzip, tar uygulamasına tamamlayıcı
olarak geliştirilmiştir, onun yerini alacak bir uygulama değildir.

ORTAM DEĞİŞKENLERİ

       GZIP ortam değişkeni, gzip uygulaması için öntanımlı birkaç değer içerir. Bu değerler önce
       yorumlanır ve daha sonra komut satırından belirtilen girdilerle değiştirilebilir. Bu
       özellik, komut dosyalarını kullanırken sorunlara neden olabileceğinden, yalnızca çok fazla
       zarar vermeme olasılığı olan seçenekler için desteklenir ve kullanılırsa gzip uyarır. Bu
       özellik, gzip’in gelecekteki bir sürümünde kaldırılacaktır.

       Bunun yerine bir takma ad veya betik kullanabilirsiniz. Örneğin, gzip /usr/bin
       dizinindeyse PATH’inizin başına $HOME/bin ekleyebilir ve aşağıdakileri içeren bir
       $HOME/bin/gzip betiği oluşturabilirsiniz:

           #! /bin/sh
           export PATH=/usr/bin
           exec gzip -9 "$@"

İLGİLİ BELGELER

       znew(1), zcmp(1), zmore(1), zforce(1), gzexe(1), zip(1), unzip(1), compress(1)

       gzip dosya biçimi P. Deutsch içinde GZIP dosya biçimi belirtimi sürüm 4.3 olarak Internet
       RFC 1952’de (Mayıs 1996) belirtilmiştir ve <ftp://ftp.isi.edu/in-notes/rfc1952.txt>
       adresinde bulunabilir. zip biçimi ise P. Deutsch içinde DEFLATE sıkıştırılmış veri biçimi
       belirtimi sürüm 1.3 olarak Internet RFC 1951’de (Mayıs 1996) belirtilmiştir ve
       <ftp://ftp.isi.edu/in-notes/rfc1951.txt> adresinde bulunabilir.

ÇIKIŞ DURUMU VE HATA İLETİLERİ

Çıkış durumu normalde 0’dır, hata oluşması durumunda 1, uyarı oluşması durumunda 2’dir.

Usage: gzip [-cdfhlLnNrtvV19] [-S suffix] [file ...]
Komut satırında geçersiz seçenekler tanımlandı.

dosyaismi: not in gzip format
gunzip’e belirtilen dosya, sıkıştırılmamış.

dosyaismi: Corrupt input. Use zcat to recover some data.
Sıkıştırılmış dosya zarar görmüş. Hatanın verildiği noktaya kadar olan kısım şu
şekilde kurtarılabilir:

zcat dosyaismi > kurtarılan

dosyaismi: compressed with xx bits, can only handle yy bits
Dosya (LZW kullanılarak) bu makinedeki açma programının işleyebileceği bitlerden daha
fazlasını kullanabilen bir uygulama ile sıkıştırılmış. Dosyayı gzip ile tekrar
sıkıştırın. Hem daha iyi sıkıştırma sağlar, hem de daha az bellek kullanır.

dosyaismi: already has .gz suffix -- no change
Belirtilen dosyanın zaten sıkıştırılmış olduğu kabul ediliyor. Dosyayı tekrar
isimlendirin ve tekrar deneyin.

dosyaismi already exists; do you wish to overwrite (y or n)?
Mevcut dosyasının değiştirilmesini istiyorsanız "y" tuşuna basın, istemiyorsanız "n"
ye basın.

gunzip: corrupt input
Bir SIGSEGV çelişkisi saptandı. Girdi dosyası bozuk olabilir.

xx.x% Percentage of the input saved by compression.
Sıkıştırma tarafından kaydedilmiş girdinin yüzdesi (sadece -v ve -l ile ilgilidir).

-- not a regular file or directory: ignored
Girdi dosyası normal bir dosya veya dizin değil ise (örneğin, bir sembolik bağ, soket,
isimli boru veya aygıt dosyası olabilir), değiştirilmeden bırakılır.

-- has xx other links: unchanged
Girdi dosyası bağlara sahip; dokunulmadan geçildi. Daha fazla bilgi için ln(1)’e
bakınız. Çok sayıda bağa sahip dosyaları sıkıştırmak için -f seçeneği kullanılabilir.

YETERSİZLİKLER

       Sıkıştırılmış veriyi bir teybe yazarken, genellikle, çıktıyı blok sınırına kadar
       sıfırlarla doldurmak gerekebilir. Veri okunup bütün blok gunzip’e açılmak üzere
       gönderilirse, gunzip sıkıştırılmış verinin ardındaki fazladan çöpü bulur ve öntanımlı
       olarak bir uyarı verir. Bu iletiyi atlamak için --quiet seçeneğini kullanmak gerekir.

YAZILIM HATALARI

       gzip biçimi, modulo 2^32 girdi boyutuna göre davranır, bu nedenle --list seçeneği, 4 GB
       veya daha büyük dosyakarın sıkıştırılmamış boyunu ve sıkıştırma oranını yanlış raporlar.
       Daha büyük dosyaların gerçek boyutlarını tespit etmek için aşağıdaki komutu kullanarak bu
       sorunun çevresinden dolanabilirsiniz:

           zcat dosya.gz | wc -c

       Sıkıştırılmış dosya araştırılamayan bir ortam üzerinde ise, --list seçeneği boyut olarak
       -1 ve crc olarak ffffffff döndürür.

       Bazı çok nadir durumlarda, --best seçeneği öntanımlı seviye -6’dan daha kötü bir
       sıkıştırma uygular. Bazı son derece gereksiz dosyalarda, compress, gzip’den daha iyi
       sıkıştırma sağlar.

GERİBİLDİRİM

       Hataları bildirmek için: <bug-gzip@gnu.org>
       GNU gzip sayfası: <https://www.gnu.org/software/gzip/>
       GNU yazılımlarının kullanımı için: <https://www.gnu.org/gethelp/>

TELİF HAKKI

       Telif Hakkı © 2018 Free Software Foundation, Inc.
       Telif Hakkı © 1993 Jean-loup Gailly

       Lisans GPLv3+: GNU GPL sürüm 3 veya üstü <https://www.gnu.org/licenses/gpl.html>. Bu bir
       özgür yazılımdır: Yazılımı değiştirmek ve dağıtmakta özgürsünüz. Yasaların izin verdiği
       ölçüde HİÇBİR GARANTİ YOKTUR.

ÇEVİREN

       © 2004 Yalçın Kolukısa
       © 2022 Nilgün Belma Bugüner
       Bu çeviri özgür yazılımdır: Yasaların izin verdiği ölçüde HİÇBİR GARANTİ YOKTUR.
       Lütfen, çeviri ile ilgili bildirimde bulunmak veya çeviri yapmak için
       https://github.com/TLBP/manpages-tr/issues adresinde "New Issue" düğmesine tıklayıp yeni
       bir konu açınız ve isteğinizi belirtiniz.