Ubuntu Manpage: fcntl - manipulacje na deskryptorze pliku

NAZWA

       fcntl - manipulacje na deskryptorze pliku

SKŁADNIA

       #include <unistd.h>
       #include <fcntl.h>

       int fcntl(int fd, int cmd);
       int fcntl(int fd, int cmd, long arg);
       int fcntl(int fd, int cmd, struct flock *lock);

OPIS

Uwaga! To tłumaczenie może być nieaktualne!

fcntl dokonuje jednej z wielu różnych operacji na fd. Wykonywana operacja zdeterminowana jest przez cmd.

Obsługa zamknięcia przy uruchomieniu (close-on-exec)
F_DUPFD
Znalezienie najniższego dostępnego numeru dla deskryptora pliku, wiekszego lub równego arg i
uczynienie deskryptora o tym numerze kopią fd. Jest to inna postać dup2(2), korzystająca z
konkretnego, zadanego deskryptora.

Stare i nowe deskryptory mogą być używane zamiennie. Dzielą one blokady, wskaźniki pozycji pliku i
flagi; na przykład, jeśli pozycja pliku zostanie zmodyfikowana poprzez użycie lseek na jednym z
deskryptorów, zmieni się również pozycja dla drugiego deskryptora.

Te dwa deskryptory nie współdzielą jednak znacznika "zamknięcia przy uruchomieniu" (close-on-
exec). Znacznik ten dla kopii jest wyzerowany, co oznacza, że kopia nie zostanie zamknięta podczas
wywołania exec.

Po pomyślnym zakończeniu zwracany jest nowy deskryptor.

F_GETFD
Odczytanie znacznika "zamknięcia przy uruchomieniu" (close-on-exec). Jeśli bit FD_CLOEXEC jest
równy 0, to plik pozostanie otwarty po wykonaniu exec, w przeciwnym przypadku zostanie zamknięty.

F_SETFD
Nadanie znacznikowi "zamknięcia przy uruchomieniu" (close-on-exec) wartości określonej przez bit
FD_CLOEXEC arg.

Znaczniki stanu pliku
Z deskryptorem pliku stowarzyszonych jest kilka znaczników inicjalizowanych przez open(2), które mogą
ewentualnie być modyfokowane przez fcntl(2). Znaczniki są współdzielone przez kopie (wykonane za pomocą
dup(2), fork(2), itp.) tego samego deskryptora pliku.

Znaczniki i ich znaczenie są opisane w open(2).

F_GETFL
Odczytanie znaczników deskryptora.

F_SETFL
Nadanie tym znacznikom deskryptora, które określają stan pliku, wartości określonej przez arg.
Pozostałe bity (prawa dostępu, znaczniki tworzenia pliku) w arg pozostają niezmienione. Pod
Linuksem polecenie to może zmieniać jedynie znaczniki O_APPEND, O_NONBLOCK, O_ASYNC i O_DIRECT.

Blokowanie doradcze
F_GETLK, F_SETLK i F_SETLKW służą do zakładania, zwalniania i sprawdzania obecności blokad rekordów
(znanych również jako blokady segmentów lub obszarów pliku). Trzeci argument, lock, jest wskaźnikiem do
struktury zawierającej co najmniej następujące pola (kolejność nie jest określona).

struct flock {
...
short l_type; /* Rodzaj blokady: F_RDLCK,
F_WRLCK, F_UNLCK */
short l_whence; /* Sposób interpretacji l_start:
SEEK_SET, SEEK_CUR, SEEK_END */
off_t l_start; /* Początek (offset) blokady */
off_t l_len; /* Liczba blokowanych bajtów */
pid_t l_pid; /* PID procesu uniemożliwiającego blokadę
(tylko F_GETLK) */
...
};

Pola l_whence, l_start i l_len powyższej struktury określają zakres bajtów, który chcemy zablokować.
l_start jest początkiem (offsetem) blokady i jest interpretowane względem: początku pliku (gdy l_whence
jest równe SEEK_SET); aktualnej pozycji w pliku (gdy l_whence jest równe SEEK_CUR); lub końca pliku (gdy
l_whence jest równe SEEK_END). W dwu ostatnich przypadkach l_start może być liczbą ujemną o ile pozycja
nie znajdzie się przed początkiem pliku. l_len jest liczbą nieujemną (ale zobacz UWAGI poniżej)
określającą liczbę blokowanych bajtów. Można blokować bajty poza końcem pliku, ale nie przed jego
początkiem. Podanie 0 jako l_len ma specjalne znaczenie: blokowanie wszystkich bajtów począwszy od
pozycji określonej przez l_whence i l_start do końca pliku, niezależnie od tego, jaki duży stanie się
plik.

Pole l_type może służyć do założenia blokady dla odczytu (F_RDLCK) lub dla zapisu (F_WDLCK) do pliku.
Dowolna liczba procesów może utrzymywać blokadę dla odczytu pliku (blokada wspólna) w pewnym jego
obszarze, ale tylko jeden proces może utrzymywać blokadę dla zapisu do pliku (blokada wyłączna). Blokada
wyłączna wyklucza wszelkie inne blokady, zarówno wspólne, jak i wyłączne. Pojedynczy proces może w danym
obszarze pliku utrzymywać blokadę tylko jednego rodzaju; gdy w aktualnie zablokowanym obszarze zakładana
jest nowa blokada, to istniejąca blokada jest przekształcana w blokadę nowego typu. (Takie
przekształcenie może pociągać za sobą podział, skrócenie lub połączenie z istniejącą blokadą, gdy zakres
bajtów podany dla nowej blokady nie pokrywa się dokładnie z zakresem istniejącej blokady.)

F_SETLK
Ustawienie blokady dla zakresu bajtów określonego przez pola l_whence, l_start and l_len lock (gdy
l_type jest równe F_RDLCK lub F_WRLCK) albo jej zwolnienie (gdy l_type jest równe F_UNLCK). Jeśli
kolidująca blokada jest utrzymywana przez inny proces, funkcja ta zwraca -1 i ustawia errno na
EACCES lub EAGAIN.

F_SETLKW
Podobne do F_SETLK, lecz w sytuacji, gdy na pliku założona jest kolidująca blokada czeka na
zwolnienie tej blokady. Jeśli podczas oczekiwania zostanie przechwycony sygnał, funkcja jest
przerywana i (po powrocie z funkcji obsługi sygnału) powraca natychmiast (zwracając wartość -1 i
ustawiając errno na EINTR).

F_GETLK
Jako argument lock tej funkcji określa blokadę, jaką chcielibyśmy założyć na pliku. Gdy założenie
blokady jest możliwe, fcntl() w rzeczywistości jej nie zakłada, lecz zwraca F_UNLCK w polu l_type
struktury lock pozostawiając inne pola tej struktury niezmienione. Jeśli co najmniej jedna
niezgodna blokada uniemożliwiłaby założenie zadanej blokady, to fcntl() zwróci w polach l_type,
l_whence, l_start i l_len struktury lock informacje dotyczące jednej z kolidujących blokad oraz
ustawi l_pid na wartość PID procesu utrzymującego tę blokadę.

Aby założyć blokadę do odczytu, deskryptor fd musi być otwarty do odczytu. Aby założyć blokadę do
zapisu, deskryptor fd musi być otwarty do zapisu. Aby założyć obydwa rodzaje blokad, należy otworzyć
plik do odczytu i zapisu.

Blokady są usuwane w wyniku jawnego F_UNLCK, jak też są one automatycznie zwalniane gdy proces kończy
działanie lub zamyka dowolny deskryptor odnoszący się do pliku, na którym blokady są utrzymywane. Jest
to złe: oznacza, że proces może utracić blokady na pliku takim jak /etc/passwd lub /etc/mtab gdy jakaś
funkcja biblioteczna zdecyduje się z jakiegoś powodu ten plik otworzyć, odczytać i zamknąć.

Blokady rekordów nie są dziedziczone przez procesy potomne poprzez fork(2), ale są zachowywane poprzez
execve(2).

Ze względu na wykonywane przez bibliotekę stdio(3) buforowanie, należy unikać blokowania rekordów w
połączeniu z funkcjami z tego pakietu; zamiast tego należy używać read(2) i write(2).

Blokowanie obowiązujące
(Nie POSIX-owe.) Powyższe blokady plików mogą być albo doradcze, albo obowiązujące, a domyślnie są
obowiązujące. Aby skorzystać z obowiązujących blokad, na systemie plików zawierającym blokowany plik
musi być włączone blokowanie obowiązujące (za pomocą opcji "-o mand" programu mount(8)) oraz musi być ono
włączone dla samego pliku (poprzez wyłączenie prawa uruchamiania dla grupy i włączenie bitu set-GID).

Blokady doradcze nie są wymuszane i są przydatne jedynie pomiędzy współpracującymi procesami. Blokady
obowiązujące są wymuszane dla wszystkich procesów.

Zarządzanie sygnałami
F_GETOWN, F_SETOWN, F_GETSIG i F_SETSIG służą do zarządzania sygnałami dostępności we/wy:

F_GETOWN
Pobranie ID procesu lub grupy procesów aktualnie otrzymujących sygnały SIGIO i SIGURG dla zdarzeń
na deskryptorze plików fd. Grupy procesów są zwracane jako wartości ujemne.

F_SETOWN
Ustawia ID procesu lub grupy procesów aktualnie otrzymujących sygnały SIGIO i SIGURG dla zdarzeń
na deskryptorze plików fd. Grupy procesów są określane za pomocą wartości ujemnych. (F_SETSIG
może służyć do określenia innego sygnału zamiast SIGIO).

Jeśli na deskryptorze pliku ustawiony zostanie znacznik stanu O_ASYNC (przez usttawienie tego
znacznika przy wywołaniu open(2), albo przy użyciu polecenia F_SETFL w fcntl), to gdy wejście lub
wyjście dla tego deskryptora pliku stanie się możliwe, wysłany zostanie sygnał SIGIO.

Proces lub grupę procesów, które otrzymają sygnał można wybrać za pomocą polecenia F_SETOWN w
funkcji fcntl. Jeśli deskryptor pliku jest gniazdem, określa to również odbiorcę sygnałów SIGURG
dostarczanych gdy poprzez gniazdo przybędą dane autonomiczne. (SIGURG jest wysyłany w sytuacjach,
w których select(2) zgłosiłby "stan wyjątkowy" dla gniazda.) Jeśli deskryptor pliku jest
skojarzony z urządzeniem terminalowym, to sygnały SIGIO są wysyłane do grupy procesów
pierwszoplanowych tego terminala.

F_GETSIG
Pobranie numeru sygnału wysyłanego, gdy wejście lub wyjście stanie się możliwe. Wartość zerowa
oznacza wysyłanie SIGIO. Dowolna inna wartość (łącznie z SIGIO) stanowi numer sygnału wysyłanego
zamiast SIGIO. W tych sytuacjach dodatkowe informacje mogą być dostępne dla programu obsługi
sygnału, o ile zostały zainstalowane z użyciem SA_SIGINFO.

F_SETSIG
Ustawienie numeru sygnału wysyłanego, gdy wejście lub wyjście stanie się możliwe. Wartość zerowa
oznacza wysyłanie sygnału domyślnego, czyli SIGIO. Dowolna inna wartość (łącznie z SIGIO) stanowi
numer sygnału wysyłanego zamiast SIGIO. W tych sytuacjach dodatkowe informacje mogą być dostępne
dla programu obsługi sygnału, o ile zostały zainstalowane z użyciem SA_SIGINFO.

Za pomocą F_SETSIG z niezerową wartością i przy ustawionym SA_SIGINFO dla programu obsługi sygnału
(patrz sigaction(2)), można przekazać do programu obsługi sygnału w strukturze siginfo_t dodatkowe
informacje o zdarzeniach we/wy Jeśli pole si_code wskazuje, że źródłem jest SI_SIGIO, to pole
si_fd zawiera deskryptor pliku związany ze zdarzeniem. W przeciwnym przypadku, brak jest
wskazania, które deskryptory plików oczekują i do określenia dostępnych dla we/wy deskryptorów
plików należy używać zwykłych mechanizmów (select(2), poll(2), read(2) z ustawionym O_NONBLOCK
itd.),

Wybierając sygnał czasu rzeczywistego wg POSIX.1b (wartość >= SIGRTMIN), można, używając tych
samych numerów sygnałów, spowodować umieszczenie w kolejce wielu zdarzeń we/wy. (Kolejkowanie
zależy od dostępnej pamięci.) Jak powyżej, dodatkowe informacje są dostępne, gdy programy obsługi
sygnałów zostały zainstalowane z ustawionym SA_SIGINFO.

Za pomocą tych mechanizmów program może zaimplementować w pełni asynchroniczne we/wy nie używając przez
większość czasu select(2) i poll(2).

Opisane powyżej korzystanie z O_ASYNC, F_GETOWN, F_SETOWN jest specyficzne dla BSD i Linuksa. F_GETSIG i
F_SETSIG są specyficzne dla Linuksa. POSIX posiada asynchroniczne we/wy i strukturę aio_sigevent służącą
do podobnych celów; w Linuksie są one również dostępne jako część biblioteki GNU C (glibc).

Dzierżawy
F_SETLEASE i F_GETLEASE (od Linuksa 2.4 wzwyż) służą do (odpowiednio) ustanowienia i pobrania aktualnego
ustawienia dzierżawy na pliku określonym przez fd dla procesu wywołującego funkcję. Dzierżawa pliku
zapewnia mechanizm, w którym proces utrzymujący dzierżawę ("dzierżawca") jest zawiadamiany (poprzez
dostarczenie sygnału) o tym, że inny proces ("współzawodnik") próbuje wykonać open(2) lub truncate(2) na
tym pliku.

F_SETLEASE
Ustawia lub usuwa dzierżawę pliku w zależności od tego, która z następujących wartości zostanie
podana jako argument arg typu integer :

F_RDLCK
Wzięcie dzierżawy odczytu. Spowoduje to zawiadamianie o otwarciu pliku do zapisu lub jego
obcięciu przez inny proces.

F_WRLCK
Wzięcie dzierżawy zapisu. Spowoduje to zawiadamianie o otwarciu pliku (do odczytu lub do
zapisu) lub obcięciu go przez inny proces. Dzierżawa zapisu może zostać nałożona na plik
tylko wtedy, gdy plik ten nie jest aktualnie otwarty przez żaden inny proces.

F_UNLCK
Zdjęcie własnej dzierżawy z pliku.

Proces może utrzymywać na pliku dzierżawę tylko jednego typu.

Dzierżawy można pobierać tylko dla zwykłych plików. Proces nieuprzywilejowany może pobierać jedynie
dzierżawy na plikach, których UID odpowiada UID-owi systemu plików dla danego procesu.

F_GETLEASE
Wskazuje rodzaj dzierżawy utrzymywanej przez aktualny proces na pliku określonym przez deskryptor
fd, zwracając F_RDLCK, F_WRLCK albo F_UNLCK, w zależności od tego, czy (odpowiednio) aktualny
proces utrzymuje dzierżawę odczytu, zapisu, czy nie utrzymuje żadnej dzierżawy na danym pliku.
(Trzeci argument fcntl() jest pomijany.)

Gdy współzawodnik wykona operację open() lub truncate() kolidującą z dzierżawą ustanowioną poprzez
F_SETLEASE, wywołanie funkcji systemowej jest blokowane przez jądro (chyba że w open(), podano znacznik
O_NONBLOCK kiedy powraca ona natycmiast zgłaszając błąd EWOULDBLOCK). Jądro zawiadamia wówczas
dzierżawcę poprzez wysłanie sygnału (domyślnie SIGIO). Dzierżawca powinien odpowiedzieć na otrzymanie
tego sygnału wykonując porządki niezbędne dla przygotowania pliku do dostępu przez inny proces (np.
zrzucenie buforów) a następnie usunięcie swojej dzierżawy poprzez wykonanie polecenia F_SETLEASE podając
jako arg F_UNLCK.

Jeśli dzierżawca nie zwolni dzierżawy w ciągu podanej w /proc/sys/fs/lease-break-time liczby sekund, a
wywołanie funkcji systemowej przez współzawodnika pozostaje zablokowane (tzn. współzawodnik nie podał
O_NONBLOCK w swoim wywołaniu funkcji open(), ani też wywołanie funkcji systemowej nie zostało przerwane
przez obsługę sygnału), to jądro wymusi przerwanie dzierżawy przez dzierżawcę.

Po dobrowolnym lub wymuszonym usunięciu dzierżawy, pzry założeniu, że wywołanie funkcji systemowej przez
współzawodnika nie jest nieblokujące, jądro pozwala na kontynuację funkcji systemowej wywołanej przez
współzawodnika.

Domyślnym sygnałem stosowanym do zawiadamiania dzierżawcy jest SIGIO, lecz można go zmienić za pomocą
polecenia F_SETSIG w fcntl (). Jeśli wydano polecenie F_SETSIG (nawet podając SIGIO), a funkcja obsługi
sygnału została określona za pomocą SA_SIGINFO, to ta funkcja obsługi otrzyma jako drugi argument
strukturę siginfo_t, której pole si_fd będzie zawierać deskryptor dzierżawionego pliku, do którego
uzyskuje dostęp inny proces. (Jest to przydatne, gdy wywołujący utrzymuje dzierżawy na wielu plikach).

Powiadamianie o zmianach pliku lub katalogu
F_NOTIFY
(od Linuksa 2.4 wzwyż) Zapewnia powiadamianie o modyfikacji katalogu, do którego odnosi się fd lub
o modyfikacji któregokolwiek z plików w tym katalogu. Zdarzenia, powiadamianie o których ma
nastąpić są określone w arg, będącym maską bitową utworzoną jako suma logiczna (OR) zera lub
więcej spośród następujących bitów:

Bit Opis (zdarzenie w katalogu)
──────────────────────────────────────────────────────────
DN_ACCESS Dostęp do pliku (read, pread, readv)
DN_MODIFY Modyfikacja pliku (write, pwrite,
writev, truncate, ftruncate)
DN_CREATE Utworzenie pliku (open, creat, mknod,
mkdir, link, symlink, rename)
DN_DELETE Usunięcie pliku (unlink, rename do

innego katalogu, rmdir)
DN_RENAME Zmiana nazwy w obrębie katalogu
(rename)
DN_ATTRIB Zmiana atrybutów pliku
(chown, chmod, utime[s])

(Uzyskanie ich definicji wymaga zdefiniowania makra _GNU_SOURCE przed włączeniem <fcntl.h>.)

Powiadomienia dotyczące katalogów są zazwyczaj jednorazowe, więc aplikacja musi się ponownie
zarejestrować, aby otrzymać dalsze powiadomienia. Alternatywnie, jeśli w arg włączono
DN_MULTISHOT, to powiadomienia będą dokonywane aż do ich jawnego usunięcia. Szereg wywołań
podających DN_MULTISHOT kumuluje się, przy czym zdarzenia w arg są dodawane logicznie do już
monitorowanych. Aby wyłączyć powiadamianie o jakichkolwiek zdarzeniach, należy w wywołaniu
F_NOTIFY podać arg równe 0.

Powiadamianie odbywa się poprzez dostarczenie sygnału. Domyślnym sygnałem jest SIGIO, ele można
go amienić za pomocą polecenia F_SETSIG w fcntl(). W tym drugim przypadku, funkcja obsługi
sygnału otrzymuje jako swój drugi argument strukturę siginfo_t (gdy funkcja obsługi sygnału
została określona za pomocą A_SIGINFO) a pole si_fd tej struktury zawiera deskryptor pliku, który
spowodował powiadomienie. (przydatne, gdy utrzymywane są dzierżawy na wielu katalogach).

W szczególności, gdy używa się DN_MULTISHOT, do zawiadamiania powinien być stosowany sygnał czasu
rzeczywistego zgodny z POSIX.1b, tak aby mozna było kolekować wiele zmian.

WARTOŚĆ ZWRACANA

       Wartość zwracana po pomyślnym zakończeniu funkcji zależy od operacji:

       F_DUPFD  Nowy deskryptor.

       F_GETFD  Wartość znacznika.

       F_GETFL  Wartości znaczników.

       F_GETOWN Wartość właściciela deskryptora.

       F_GETSIG Wartość sygnału wysłyanego, gdy odczyt lub zapis staną się możliwe, lub zero,  dla  tradycyjnego
       zachowania SIGIO.

       Wszystkie pozostałe polecenia
              Zero.

       Przy błędach zwracane jest -1 i odpowiednio ustawiane errno.

BŁĘDY

EACCES lub EAGAIN
Operacja jest zabroniona przez blokadę utrzymywaną przez inny proces. Albo, operacja jest
zabroniona, gdyż plik został odwzorowany w pamięci przez inny proces.

EBADF fd nie jest deskryptorem otwartego pliku, albo było to polecenie F_SETLK lub F_SETLKW a tryb
otwarcia deskryptora pliku nie odpowiada rodzajowi żądanej blokady.

EDEADLK
Stwierdzono, że podane polecenie F_SETLKW spowodowałoby zakleszczenie blokad.

EFAULT lock znajduje się poza dostępną dla użytkownika przestrzenią adresową.

EINTR Dla F_SETLKW, oznacza, że polecenie zostało przerwane przez sygnał. Dla F_GETLK i F_SETLK,
polecenie zostało przerwane przez sygnał zanim blokada została sprawdzona lub ustawiona.
Najbardziej prawdopodobne podczas blokowania zdalnego pliku (np. blokowanie przez NFS), ale
czasmi zdaża się lokankie.

EINVAL Dla F_DUPFD, arg jest ujemny, lub większy od maksymalnej dozwolonej wartości. Dla F_SETSIG, arg
nie jest dozwolonym numerem sygnału.

EMFILE Dla F_DUPFD, proces już osiągnął maksymalną liczbę otwartych deskryptorów plików.

ENOLCK Zbyt wiele otwartych blokad segmentowych, tablica blokad jest pełna lub zawiódł protokół
blokowania zdalnego (np. dla blokad przez NFS).

EPERM Próbowano wyzerować znacznik O_APPEND na pliku posiadającym ustawiony atrybut "append-only".

UWAGI

       Błędy zwracane przez dup2 są inne niż zwracane przez F_DUPFD.

       Począwszy od jądra 2.0, nie ma oddziaływania pomiędzy typami blokad zakłądanych przez  flock(2)  i  przez
       fcntl(2).

       POSIX  1003.1-2001  zezwala  na  ujemne  wareości  l_len.   (I jeśli wartość jest ujemna, to przedziałem,
       którego dotyczy blokada obejmuje  bajty  od  l_start+l_len  do  l_start-1  włącznie.)  Jednakże,  funkcja
       systemowa z aktualnych jąder Linuksa zwraca w tej sytuacji EINVAL.

       W  niektórych  systemach  struktura  struct  flock  zawiera  dodatkowe  pola,  takie  jak  np.   l_sysid.
       Oczywiście, samo l_pid jest mało  przydatne,  gdy  proces  utrzymujący  blokadę  może  działać  na  innej
       maszynie.

ZGODNE Z

       SVr4, SVID, POSIX, X/OPEN, BSD 4.3.  Tylko operacje F_DUPFD, F_GETFD, F_SETFD, F_GETFL, F_SETFL, F_GETLK,
       F_SETLK i F_SETLKW są opisane w POSIX.1. F_GETOWN i F_SETOWN  są  BSDizmami  niewspieranymi  przez  SVr4;
       F_GETSIG i F_SETSIG są specyficzne dla Linuksa.  F_NOTIFY, F_GETLEASE i F_SETLEASE są również specyficzne
       dla  Linuksa.   (Uzyskanie  ich  definicji  wymaga  zdefiniowania  makra  _GNU_SOURCE  przed   włączeniem
       <fcntl.h>.)   Legalne  znaczniki  dla  F_GETFL/F_SETFL  to  te,  które są wspierane przez open(2) i są tu
       różnice między wymienionymi systemami; O_APPEND, O_NONBLOCK, O_RDONLY, i O_RDWR  są  opisane  w  POSIX.1.
       SVr4 wspiera wiele innych opcji i znaczników, tutaj nie opisanych.

       SVr4 dokumentuje dodatkowe błędy EIO, ENOLINK i EOVERFLOW.

ZOBACZ TAKŻE

       dup2(2), flock(2), lockf(3), open(2), socket(2)

       Zobacz też locks.txt, mandatory.txt i dnotify.txt w /usr/src/linux/Documentation.

INFORMACJE O TŁUMACZENIU

       Powyższe tłumaczenie pochodzi z nieistniejącego już Projektu Tłumaczenia Manuali i może nie być aktualne.
       W razie zauważenia różnic między powyższym opisem a rzeczywistym  zachowaniem  opisywanego  programu  lub
       funkcji, prosimy o zapoznanie się z oryginalną (angielską) wersją strony podręcznika za pomocą polecenia:

              man --locale=C 2 fcntl

       Prosimy   o   pomoc   w   aktualizacji   stron   man  -  więcej  informacji  można  znaleźć  pod  adresem
       http://sourceforge.net/projects/manpages-pl/.