oracular (1) less.1.gz

NAZWA

       less - przeciwieństwo more

SKŁADNIA

       less -?
       less --help
       less -V
       less --version
       less [-[+]aABcCdeEfFgGiIJKLmMnNqQrRsSuUVwWX~]
       [-b rozmiar] [-h wiersze] [-jwiersz] [-k plikklu]
       [-{oO} pliklog] [-p wzór] [-P zachęta] [-t tag]
       [-T pliktagów] [-x tab,...] [-y wiersze] [-[z] wiersze]
       [-# przesunięcie] [+[+]polecenie] [--] [plik]...
       (Alternatywną składnię, z długimi nazwami opcji, opisano w części OPCJE).

OPIS

       less  jest programem podobnym do more(1), ale pozwalającym na poruszanie się w tył w pliku tak samo jak w
       przód. less nie musi też czytać całego pliku wejściowego przed rozpoczęciem, tak więc przy dużych plikach
       wejściowych  uruchamia  się  szybciej  niż  edytory  tekstu  takie  jak vi(1). less używa bazy termcap (w
       niektórych systemach terminfo), tak więc może pracować na szeregu terminali. Istnieje  nawet  ograniczona
       obsługa  terminali  drukujących (na terminalu drukującym, wiersze, które powinny zostać wypisane na górze
       ekranu, są poprzedzone daszkiem).

       Polecenia oparte są zarówno na more jak i vi. Polecenia można poprzedzić liczbą  dziesiętną,  zwaną  N  w
       opisach poniżej. Liczba ta jest używana przez niektóre polecenia, jak to zaznaczono.

POLECENIA

       W  poniższych  opisach,  ^X  oznacza  Control-X,  ESC  oznacza  klawisz ESCAPE; na przykład ESC-v oznacza
       dwuznakową sekwencję ESC, potem "v".

       h lub H
              Pomoc: wyświetla podsumowanie tych poleceń. Jeśli zapomni się wszystkich  innych  poleceń,  należy
              zapamiętać właśnie to.

       SPACJA lub ^V lub f lub ^F
              Przewija  w przód o N wierszy, domyślnie jedno okno (zob. opcja -z poniżej). Jeśli N wynosi więcej
              niż rozmiar ekranu, wyświetlany jest tylko ostatni  pełny  ekran.  Ostrzeżenie:  niektóre  systemy
              używają ^V jako specjalnego znaku dosłowności.

       z      Jak SPACJA, ale jeśli podano N, staje się nowym rozmiarem okna.

       ESC-SPACE
              Jak spacja, ale przewija o pełną wielkość ekranu, nawet jeśli po drodze osiągnie koniec pliku.

       ENTER lub RETURN lub ^N lub e lub ^E lub j lub ^J
              Przewija w przód o N wierszy, domyślnie jeden. Wyświetlanych jest wszystkie N wierszy, nawet jeśli
              N wynosi więcej niż wielkość ekranu.

       d lub ^D
              Przewija w przód o N wierszy, domyślnie połowę wielkości ekranu. Jeśli podano  N,  staje  się  ono
              nową wartością domyślną dla kolejnych poleceń d i u.

       b lub ^B lub ESC-v
              Przewija  w  tył  o N wierszy, domyślnie jedno okno (zob. opcja -z poniżej). Jeśli N wynosi więcej
              niż rozmiar ekranu, wyświetlana jest tylko ostatnia wielkość ekranowa.

       w      Jak ESC-v, ale jeśli podano N, staje się ono nowym rozmiarem okna.

       y lub ^Y lub ^P lub k lub ^K
              Przewija w tył o N wierszy, domyślnie jeden. Wyświetlanych jest wszystkie N wierszy, nawet jeśli N
              wynosi więcej niż wielkość ekranu. Ostrzeżenie: niektóre systemy używają ^Y jako specjalnego znaku
              kontroli zadań.

       u lub ^U
              Przewija w tył o N wierszy, domyślnie połowę wielkości ekranu. Jeśli podano N, staje się ono  nową
              wartością domyślną dla kolejnych poleceń

       J      Jak j, lecz kontynuuje przewijanie poza koniec pliku.

       K lub Y
              Jak k, lecz kontynuuje przewijanie poza początek pliku.

       ESC-) lub STRZAŁKA_W_PRAWO
              Przewija  poziomo  N  znaków  w prawo, domyślnie o połowę szerokości ekranu (zob. opcja -#). Jeśli
              podano  liczbę  N,  to  staje  się  ona  domyślna  dla  przyszłych  poleceń   STRZAŁKA_W_PRAWO   i
              STRZAŁKA_W_LEWO.  Podczas przewijania tekstu działa to tak, jakby była włączona opcja -S (ucinania
              wierszy).

       ESC-( lub STRZAŁKA_W_LEWO
              Przewija poziomo N znaków w prawo, domyślnie o połowę szerokości ekranu  (zob.  opcja  -#).  Jeśli
              podano   liczbę   N,  to  staje  się  ona  domyślna  dla  przyszłych  poleceń  STRZAŁKA_W_PRAWO  i
              STRZAŁKA_W_LEWO.

       ESC-} lub ^STRZAŁKA_W_PRAWO
              Przewija poziomo w prawo, aby pokazać najdłuższy wyświetlany wiersz.

       ESC-{ lub ^STRZAŁKA_W_LEWO
              Przewija poziomo w lewo, wracając do pierwszej kolumny.

       r lub ^R lub ^L
              Odświeża ekran.

       R      Odświeża ekran, odrzucając wszelkie wejście z bufora. Oznacza to  przeładowanie  bieżącego  pliku.
              Użyteczne jeśli plik zmienia się w trakcie oglądania.

       F      Przewija w przód, i próbuje nadal odczytywać gdy osiągnięto koniec pliku. Normalnie polecenia tego
              używano by znajdując się już na końcu pliku.  Jest  to  metoda  monitorowania  ogona  pliku  który
              właśnie  rośnie podczas oglądania (zachowanie to jest podobne do polecenia tail -f). Aby zatrzymać
              oczekiwanie  na  kolejne  dane,  należy  wprowadzić  znak  przerwania  (zwykle  ^C).  W  systemach
              obsługujących  poll(2)  można  użyć również ^X lub znaku podanego opcją --intr. Jeśli wejście jest
              potokiem i stosowana jest opcja --exit-follow-on-close, less automatycznie przestanie oczekiwać na
              dane, gdy strona wejściowa potoku zostanie zamknięta.

       ESC-F  Jak F, lecz gdy tylko odnaleziony zostanie wiersz pasujący do ostatniego wzorca wyszukiwania, jest
              to sygnalizowane dzwonkiem terminala, a przewijanie w przód zatrzymuje się.

       g lub < lub ESC-<
              Przechodzi do wiersza numer N w pliku, domyślnie pierwszego (początku pliku).  (Ostrzeżenie:  może
              to być powolne jeśli N jest duże).

       G lub > lub ESC->
              Przechodzi  do  wiersza  numer  N  w  pliku,  domyślnie na koniec pliku. (Ostrzeżenie: może to być
              powolne jeśli N jest duże lub jeśli N jest niepodane, a czytane jest standardowe  wejście  zamiast
              pliku).

       ESC-G  Jak  G,  lecz  gdy  nie  poda  się  liczby  N, a wejście jest standardowym wejściem, przechodzi do
              ostatniego zbuforowanego wiersza.

       p lub %
              Przechodzi do pozycji N procent w pliku. N powinno zawierać się między 0 a  100  i  może  zawierać
              kropkę dziesiętną.

       P      Przechodzi do wiersza zawierającego przesunięcie bajtowe N w pliku.

       {      Jeśli w wierszu wyświetlanym na górze ekranu znajduje się otwierający nawias klamrowy, polecenie {
              przejdzie do  odpowiadającego  mu  prawego  nawiasu.  Pasujący  zamykający  nawias  klamrowy  jest
              umieszczany  na  dole ekranu. Jeśli w wierszu na górze ekranu znajduje się więcej niż jeden nawias
              klamrowy, można użyć liczby N określającej N-ty nawias w wierszu.

       }      Jeśli w wierszu wyświetlanym na dole ekranu znajduje się zamykający nawias klamrowy,  polecenie  }
              przejdzie  do  odpowiadającego  mu  prawego  nawiasu.  Pasujący  otwierający  nawias klamrowy jest
              umieszczany na górze ekranu. Jeśli w wierszu na dole ekranu znajduje się więcej niż  jeden  nawias
              klamrowy, można użyć liczby N określającej N-ty nawias w wierszu.

       (      Jak {, ale odnosi się do nawiasów okrągłych, a nie klamrowych

       )      Jak }, ale odnosi się do nawiasów okrągłych, a nie klamrowych

       [      Jak {, ale odnosi się do nawiasów kwadratowych, a nie klamrowych

       ]      Jak }, ale odnosi się do nawiasów kwadratowych, a nie klamrowych

       ESC-^F Po  którym  następują dwa znaki, zachowuje się jak {, ale używa tych dwóch znaków jako odpowiednio
              nawiasu otwierającego i zamykającego. Na przykład, "ESC ^F < >" można  użyć  do  przejścia  do  >,
              które odpowiada < wyświetlanemu w wierszu na górze ekranu.

       ESC-^B Po  którym  następują dwa znaki, zachowuje się jak }, ale używa tych dwóch znaków jako odpowiednio
              nawiasu otwierającego i zamykającego. Na przykład, "ESC ^B < >" można użyć do przejścia do  w  tył
              do <, które odpowiada > wyświetlanemu w wierszu na dole ekranu.

       m      Po  którym  następuje  dowolna  mała  lub wielka litera, oznaczając pierwszy wyświetlany wiersz tą
              literą. Jeśli wyświetlana jest kolumna stanu za pomocą opcji -J, będzie tam  odnotowany  oznaczony
              wiersz.

       M      Zachowuje się jak m, lecz oznaczany jest ostatni, a nie pierwszy wyświetlany wiersz.

       '      (Pojedynczy  apostrof)  Plus  dowolna  mała  lub  wielka  litera:  powraca  do pozycji zaznaczonej
              uprzednio tą literą. Plus kolejny pojedynczy  cudzysłów:  wraca  do  pozycji,  w  której  wykonano
              ostatnią  "duże"  polecenie  przemieszczania się. Plus ^ lub $, skacze odpowiednio na początek lub
              koniec pliku. Znaczniki pozycji są zachowywane przy otwieraniu nowego pliku, tak więc polecenia  '
              można użyć do przełączania między plikami wejściowymi.

       ^X^X   Tak jak pojedynczy apostrof.

       ESC-m  Plus dowolna mała lub wielka litera; usuwa oznaczenie identyfikowane tą literą.

       /wzorzec
              Szuka  w  przód w pliku N-tego wiersza zawierającego wzorzec. N domyślnie równa się jeden. Wzorzec
              to wyrażenie regularne rozpoznawane przez bibliotekę wyrażeń regularnych dostarczaną przez  system
              użytkownika.  Domyślnie,  szukanie  jest wrażliwe na wielkość znaków (rozróżnia się wielkie i małe
              litery); można to zmienić opcją -i. Szukanie zaczyna się od pierwszego wyświetlanego wiersza  (ale
              zob. opcje -a i -j, które to zmieniają).

              Pewne  znaki  mają  specjalne znaczenie jeśli wprowadzono je na początku wzorca; zmieniają one typ
              szukania, a nie są traktowane jako część wzorca:

              ^N lub !
                     Szuka wierszy, które Nie pasują do wzorca.

              ^E lub *
                     Szuka w wielu plikach. To znaczy, jeśli szukanie doszło do końca (End) bieżącego pliku  bez
                     znalezienia  dopasowania,  ciągnie się ono dalej w kolejnym pliku z listy podanej w wierszu
                     poleceń.

              ^F lub @
                     Zaczyna szukać od pierwszego wiersza pierwszego (First) pliku z listy  z  wiersza  poleceń,
                     niezależnie od tego, co aktualnie wyświetlane jest na ekranie, oraz ustawień opcji -a i -j.

              ^K     Podświetla  każdy  tekstu,  który pasuje do wzorca na bieżącym ekranie, ale bez przesuwania
                     się do pierwszego dopasowania (od Keep = utrzymaj bieżącą pozycję).

              ^R     Nie interpretuje metaznaków wyrażeń regularnych. Wykonuje proste porównanie tekstowe.

              ^S     Po którym następuje cyfra N z zakresu od 1 do 5. Jako pasujący  do  wzorca  będzie  uważany
                     tylko  tekst  posiadający  niepuste  dopasowanie  do N-tego podwzorca (Subpatern) ujętego w
                     nawiasy (obsługiwane tylko, gdy less zbudowano z jedną  z  bibliotek  wyrażeń  regularnych:
                     posix,  pcre lub pcre2). Można podać kilka modyfikatorów ^S, aby dopasować więcej niż jeden
                     podwzorzec.

              ^W     Zawija (Wrap) wobec bieżącego pliku. To znaczy, jeśli szukanie doszło  do  końca  bieżącego
                     pliku  bez  znalezienia  dopasowania, ciągnie się ono dalej od pierwszego wiersza bieżącego
                     pliku, aż do wiersza, z  którego  je  rozpoczęto.  Jeśli  ustawiony  jest  modyfikator  ^W,
                     modyfikator ^E jest ignorowany.

       ?wzorzec
              Szuka  w  tył  w  pliku  N-tego  wiersza zawierającego wzorzec. Szukanie zaczyna się od ostatniego
              wyświetlanego wiersza (lecz zob. opcje -a i -j, które to zmieniają).

              Pewne znaki mają specjalne znaczenie, jak w poleceniu /:

              ^N lub !
                     Szuka wierszy, które Nie pasują do wzorca.

              ^E lub *
                     Szuka w wielu plikach. To znaczy, jeśli szukanie doszło do  początku  bieżącego  pliku  bez
                     znalezienia dopasowania, ciągnie się ono dalej w poprzednim pliku z listy podanej w wierszu
                     poleceń.

              ^F lub @
                     Zaczyna szukanie od  ostatniego  wiersza  ostatniego  pliku  z  listy  z  wiersza  poleceń,
                     niezależnie od tego co aktualnie wyświetlane jest na ekranie, oraz ustawień opcji -a i -j.

              ^K     Jak w szukaniu w przód.

              ^R     Jak w szukaniu w przód.

              ^S     Jak w szukaniu w przód.

              ^W     Zawija (Wrap) wobec bieżącego pliku. To znaczy, jeśli szukanie doszło do początku bieżącego
                     pliku bez znalezienia dopasowania, ciągnie się ono dalej od  ostatniego  wiersza  bieżącego
                     pliku, aż do wiersza, z którego je rozpoczęto.

       ESC-/wzorzec
              To samo co "/*".

       ESC-?wzorzec
              To samo co "?*".

       n      Powtarza  poprzednie  szukanie, dla N-tego wiersza zawierającego ostatni wzorzec. Jeśli poprzednie
              szukanie zmodyfikowano przez ^N, szukanie jest wykonywane dla  N-tego  wiersza  Nie  zawierającego
              wzorca. Jeśli poprzednie szukanie zmodyfikowano przez ^E, szukanie ciągnie się przez następny (lub
              poprzedni) plik, jeśli nie wystarczył plik bieżący. Jeśli poprzednie szukanie zmodyfikowano  przez
              ^R,  szukanie  wykonywane  jest  bez  użycia  wyrażeń  regularnych. Jeśli poprzednie szukanie było
              zmodyfikowane przez ^F lub ^K, nie występuje żaden efekt.

       N      Powtarza poprzednie szukanie, ale w przeciwnym kierunku.

       ESC-n  Powtarza poprzednie szukanie, ale przekraczając granice plików. Efekt jest  taki  sam,  jak  gdyby
              poprzednie szukanie zmodyfikowano przez *.

       ESC-N  Powtarza poprzednie szukanie, ale w przeciwnym kierunku i przekraczając granice plików.

       ESC-u  Cofa  (Undo) podświetlanie szukania. Wyłącza podświetlanie łańcuchów pasujących do bieżącego wzoru
              szukania. Jeśli podświetlenie już jest wyłączone z powodu poprzedniego polecenia ESC-u, włącza  je
              z powrotem. Podświetlenie włączy też każde polecenie szukające (można je też wyłączyć przełączając
              opcję -G; wówczas polecenia szukające nie włączają go z powrotem).

       ESC-U  Jak ESC-u lecz ponadto usuwa zachowany wzorzec wyszukiwania. Jeśli włączona jest kolumna stanu  za
              pomocą opcji -J, usuwa to wszystkie oznaczenia dopasowanych wyszukiwań w kolumnie stanu.

       &wzorzec
              Wyświetla  jedynie  wiersze  pasujące  do  wzorca;  wiersze  niepasujące nie są wyświetlane. Jeśli
              wzorzec jest pusty (jeśli wpisze się  &,  a  potem  od  razu  ENTER),  wszelkie  filtrowanie  jest
              wyłączane  i  wyświetlane  są wszystkie wiersze. Gdy filtrowanie jest aktywne, na początku zachęty
              wyświetlany jest znak et (&), jako przypomnienie, że niektóre wiersze pliku mogą być ukryte. Można
              podać kilka poleceń &, wówczas wyświetlone będą jedynie wiersze pasujące do wszystkich wzorców.

              Pewne znaki mają specjalne znaczenie, jak w poleceniu /:

              ^N lub !
                     Wyświetla tylko wiersze, które Nie pasują do wzorca.

              ^R     Nie interpretuje metaznaków wyrażeń regularnych. Wykonuje proste porównanie tekstowe.

       :e [nazwa_pliku]
              Ogląda  nowy  plik.  Jeśli  brakuje nazwy pliku, plik "bieżący" (zob. polecenia :n i :p poniżej) z
              listy plików z wierszu poleceń jest oglądany na nowo. Znak procentu (%) w nazwie pliku zastępowany
              jest  nazwą  pliku  bieżącego. Znak kratki (#) jest zastępowany nazwą poprzednio oglądanego pliku.
              Jednak dwa kolejne znaki procentu są po prostu zastępowane pojedynczym znakiem  procentu.  Pozwala
              to  na  wprowadzenie  nazwy pliku zawierającej w nazwie znak procentu. Podobnie, dwa kolejne znaki
              kratki są zastępowane pojedynczym znakiem kratki. Nazwa pliku wstawiana jest  do  listy  plików  z
              wiersza  poleceń,  tak aby można ją było obejrzeć kolejnymi poleceniami :n i :p. Jeśli nazwa pliku
              składa się z kilku plików, wszystkie one są wstawiane do listy plików i oglądany jest  pierwszy  z
              nich.  Jeśli  nazwa  pliku zawiera jedną lub więcej spacji, cała nazwa musi być ujęta w cudzysłowy
              (zob. też opcja -").

       ^X^V lub E
              To samo co :e. Uwaga: niektóre systemy używają ^V jako specjalnego  znaku  dosłowności.  W  takich
              systemach użycie ^V może być niemożliwe.

       :n     Ogląda  następny  plik  (z  listy  plików  podanej  w  wierszu  poleceń).  Jeśli  podano liczbę N,
              wyświetlany jest N-ty następny plik.

       :p     Ogląda poprzedni plik (z  listy  plików  podanej  w  wierszu  poleceń).  Jeśli  podano  liczbę  N,
              wyświetlany jest N-ty poprzedni plik.

       :x     Ogląda  pierwszy plik z listy plików podanej w wierszu poleceń. Jeśli podano liczbę N, wyświetlany
              jest N-ty plik na liście.

       :d     Usuwa bieżący plik z listy plików.

       t      Przechodzi do następnego  tagu  (znacznika),  jeśli  dla  bieżącego  wystąpiło  więcej  niż  jedno
              dopasowanie. Tagi omówiono dokładniej w opisie opcji -t.

       T      Przejście do poprzedniego tagu, jeśli dla bieżącego wystąpiło więcej niż jedno dopasowanie.

       = lub ^G lub :f
              Wypisuje  pewne  informacje  o  pliku  właśnie  oglądanym,  w  tym jego nazwę oraz numer wiersza i
              przesunięcie bajtowego dolnego wyświetlanego wiersza. Jeśli  to  możliwe,  wypisywana  jest  także
              długość  pliku,  ilość  wierszy w pliku oraz procentowa wielkość pliku ponad ostatnim wyświetlanym
              wierszem.

       -      Plus jedna lub więcej opcji wiersza poleceń (zob. OPCJE poniżej): zmienia ustawienie tej  opcji  i
              wypisuje komunikat opisujący nowe ustawienie. Jeśli bezpośrednio po kresce zostanie wprowadzone ^P
              (CONTROL-P), to ustawienie danej opcji jest zmieniane, ale bez wypisywania komunikatu. Jeśli opcja
              ma  wartość  liczbową (jak -b lub -h) lub łańcuchową (jak -P lub -t), wartość można wprowadzić tuż
              po literze opcji. Jeśli nie wprowadzono nowej  wartości,  wypisywany  jest  komunikat  o  bieżącym
              ustawieniu i nic nie ulega zmianie.

       --     Jak  polecenie  -,  ale  przyjmuje  jako  argument  długą  nazwę opcji (zob. OPCJE poniżej), a nie
              pojedynczą literę opcji. Po wpisaniu nazwy opcji konieczne  jest  wciśnięcie  klawisza  ENTER  lub
              RETURN.  ^P  bezpośrednio  po  drugiej  kresce  eliminuje  wypisywanie komunikatu opisującego nowe
              ustawienie, tak jak w poleceniu -.

       -+     Plus jedna z liter opcji wiersza poleceń; przywraca opcję  do  ustawienia  domyślnego  i  wypisuje
              komunikat opisujący nowe ustawienie (polecenie "-+X" dokonuje tego samego co opcja "-+X" w wierszu
              poleceń). Nie działa to dla opcji mających wartość łańcuchową.

       --+    Jak polecenie -+, ale pobiera długą nazwę opcji zamiast pojedynczej litery opcji.

       -!     Plus jedna z liter opcji wiersza poleceń; ustawia opcję na wartość przeciwną ustawieniu domyślnego
              i  wypisuje komunikat opisujący nowe ustawienie. Nie działa to dla opcji mających wartość liczbową
              lub łańcuchową.

       --!    Jak polecenie -!, ale pobiera długą nazwę opcji zamiast pojedynczej litery opcji.

       _      (podkreślenie) Plus jedna z liter opcji wiersza  poleceń;  wypisuje  komunikat  opisujący  bieżące
              ustawienie tej opcji. Nie zmienia ustawienia.

       __     (podwojone  podkreślenie)  Jak  polecenie  _ (podkreślenie), ale pobiera długą nazwę opcji zamiast
              pojedynczej litery opcji. Po wpisaniu nazwy opcji trzeba nacisnąć klawisz ENTER lub RETURN.

       +polecenie
              Powoduje, że podane polecenie jest wykonywane za każdym razem, gdy oglądany  jest  nowy  plik.  Na
              przykład, +G powoduje, że less zaczyna wyświetlanie każdego pliku od końca zamiast od początku.

       V      Wypisuje numer bieżącej wersji less.

       q lub Q lub :q lub :Q lub ZZ
              Kończy działanie less.

       Następujące sześć poleceń mogą, ale nie muszą być prawidłowe, zależnie od bieżącej instalacji.

       v      Wywołuje  edytor  do  edycji właśnie oglądanego pliku. Edytor pobierany jest pobierany ze zmiennej
              środowiskowej VISUAL, jeśli ta jest określona, lub EDITOR, jeśli VISUAL nie jest  określona,  a  w
              każdym  razie  domyślnie  "vi",  jeśli  ani  VISUAL  ani EDITOR jest określona. Zob. też omówienie
              LESSEDIT po sekcji o ZNAKACH ZACHĘTY poniżej.

       ! polecenie-powłoki
              Wywołuje powłokę i wykonuje podane polecenie powłoki. Znak procentu  (%)  jest  zastępowany  nazwą
              bieżącego pliku. Znak kratki (#) jest zastępowany nazwą poprzednio oglądanego pliku. "!!" powtarza
              ostatnie polecenie powłoki. "!"  bez polecenia wywołuje po prostu powłokę. W systemach uniksowych,
              nazwa  powłoki  pobierana jest ze zmiennej środowiskowej SHELL, a w każdym razie domyślnie "sh". W
              systemach MS-DOS i OS/2, powłoką jest zwykły procesor poleceń.

       # polecenie-powłoki
              Podobne do polecenia "!", lecz polecenie jest rozwijane w  ten  sam  sposób  co  łańcuch  zachęty.
              Przykładowo, nazwa bieżącego pliku byłaby oznaczona jako "%f".

       | <m> polecenie-powłoki
              <m>  przedstawia  dowolną  literę-znacznik. Przesyła przez potok sekcję podanego pliku do podanego
              polecenia powłoki. Sekcja pliku, która ma zostać przesłana to ta  znajdująca  się  między  pozycją
              oznaczoną  literą  a  bieżącym  ekranem.  Objęty jest cały bieżący ekran, niezależnie od tego, czy
              oznaczona pozycja znajduje się przed, czy za bieżącym ekranem. <m> może też równać się  ^  lub  $,
              oznaczając  odpowiednio  początek  lub  koniec  pliku.  Jeśli  <m>  równa się . lub znakowi nowego
              wiersza, przesyłany jest bieżący ekran.

       s nazwa_pliku
              Zapisuje wejście do pliku. Działa to tylko wtedy, gdy wejście  jest  potokiem,  a  nie  zwyczajnym
              plikiem.

       ^X     Gdy  wyświetlany  jest  komunikat  "Waiting for data" (oczekiwanie na dane), na przykład w trakcie
              polecenia F, wciśnięcie ^X przerwie czekanie przez less i wróci do  zachęty.  Może  to  spowodować
              zinterpretowanie tej sytuacji przez less w ten sposób, że plik kończy się w bieżącym położeniu, co
              z kolei może zmusić do użycia polecenia R lub F, aby zobaczyć następne dane.  Opcją  --intr  można
              zmienić domyślny znak ^X. Polecenie to działa jedynie w systemach obsługujących funkcję poll(2). W
              systemach bez poll(2), można w zamian skorzystać ze znaku przerwania (zwykle ^C).

OPCJE

       Opcje wiersza poleceń są opisane poniżej. Większość  opcji  można  zmieniać  w  trakcie  działania  less,
       używając polecenia "-".

       Niektóre  opcje  można  podać  w  jednej z dwu postaci: albo kreski z pojedynczą literą albo dwu kresek z
       następującą po nich długą nazwą opcji. Długie nazwy opcji można skracać, o ile skrót  jest  jednoznaczny.
       Na  przykład,  --quit-at-eof  można  skrócić do --quit, ale nie do --qui, ponieważ na --qui zaczynają się
       zarówno --quit-at-eof, jak i --quiet. Niektóre z długich nazw opcji zapisane są  wielkimi  literami,  jak
       --QUIT-AT-EOF,  odróżniane od --quit-at-eof. Takie nazwy wymagają wielkiej tylko pierwszej litery, reszta
       może być podana małymi lub wielkimi. Na przykład, --Quit-at-eof jest równoważnikiem --QUIT-AT-EOF.

       Opcje pobierane są także ze zmiennej środowiskowej LESS. Na przykład, żeby uniknąć pisania "less -options
       ..." za każdym wywołaniem less, można napisać w csh:

       setenv LESS "-options"

       lub, jeśli używa się sh:

       LESS="-options"; export LESS

       W  MS-DOS  nie  są  potrzebne  cudzysłowy,  ale należy zastąpić wszystkie znaki procentu w łańcuchu opcji
       podwójnymi znakami procentu.

       Zmienna środowiskowa analizowana jest przed wierszem poleceń, tak więc opcje wiersza poleceń unieważniają
       zmienną  LESS.  Jeśli  jakaś  opcja  pojawia  się  w zmiennej LESS, można przywrócić jej wartość domyślną
       poprzedzając w wierszu poleceń opcję znakami "-+".

       Niektóre opcje, takie jak -k lub -D wymagają łańcucha, który występuje po literze opcji.  Łańcuch  takiej
       opcji  jest  uważany  za zakończony, gdy odnaleziony zostanie znak dolara ($). Na przykład, można ustawić
       dwie opcje -D w następujący sposób:

       LESS="Dn9.1$Ds4.1"

       Jeśli podano wcześniej opcję --use-backslash, to można umieścić  literalny  znak  dolara  lub  odwrotnego
       ukośnika,  poprzedzając je odwrotnym ukośnikiem. Jeśli nie zastosowano opcji --use-backslash, to odwrotne
       ukośniki nie są traktowane w specjalny sposób i nie da się podać znaku dolara w łańcuchu opcji.

       -? lub --help
              Opcja ta wyświetla podsumowanie poleceń  akceptowanych  przez  less  (to  samo  co  polecenie  h).
              Zależnie od tego, jak używana powłoka interpretuje znak zapytania, może być koniecznym zacytowanie
              go, jako "-\?".

       -a lub --search-skip-screen
              Domyślnie, wyszukiwanie w przód rozpoczyna się od góry wyświetlanego ekranu, a wyszukiwanie wstecz
              rozpoczyna  się od dołu wyświetlanego ekranu (za wyjątkiem powtarzanego wyszukiwania, wywoływanego
              poleceniami n lub N, które rozpoczynają się,  odpowiednio,  po  lub  przed  wierszem  "docelowym";
              więcej  o  wierszu  docelowym  przy  opisie  opcji -j). Opcja -a powoduje, że wyszukiwanie w przód
              rozpocznie się od dołu  wyświetlanego  ekranu,  a  wyszukiwanie  wstecz  rozpocznie  się  od  góry
              wyświetlanego ekranu, czyli pominięte będą wszelkie wiersze wyświetlone na ekranie.

       -A lub --SEARCH-SKIP-SCREEN
              Powoduje,  że  wszelkie  wyszukiwania  w  przód  (nie tylko wyszukiwania, które nie są powtarzane)
              rozpoczynają się po wierszu docelowym, a wszelkie wyszukiwania wstecz rozpoczynają się  tuż  przed
              wierszem  docelowym.  Wyszukiwania  w przód pominą zatem część wyświetlanego ekranu (od pierwszego
              wiersza do wiersza docelowego włącznie). Analogicznie,  wyszukiwanie  wstecz  pominie  wyświetlany
              ekran  od  ostatniego wiersza do wiersza docelowego włącznie. Było to domyślne zachowanie programu
              less w wersjach wcześniejszych niż 441.

       -bn lub --buffers=n
              Podaje, w kilobajtach (1024 bajtów), ilość pamięci na buforowanie, jakiej less użyje  dla  każdego
              pliku.  Domyślnie  dla  każdego pliku używany jest bufor 64 KB (chyba że plik jest potokiem - zob.
              opcja -B). Użycie opcji -b powoduje, że zamiast tego dla każdego  pliku  zostanie  użyty  bufor  o
              wielkości n kilobajtów. Jeśli n wynosi -1, to bufory są nieograniczone, to znaczy, do pamięci może
              być wczytany cały plik.

       -B lub --auto-buffers
              Domyślnie, kiedy dane są  odczytywane  z  potoku,  bufory  są  alokowane  automatycznie,  w  miarę
              potrzeby.  Jeśli  przez  potok  czytana  jest  duża  ilość danych, może to spowodować zaalokowanie
              znacznej ilości pamięci. Opcja -B wyłącza ową automatyczną alokację buforów dla  potoków,  tak  że
              przydzielane  jest  im  tylko 64 KB (lub wielkość bufora podana opcją -b). Uwaga: używanie -B może
              spowodować nieprawidłowe wyświetlanie, ponieważ w pamięci trzymana jest  tylko  ostatnio  oglądana
              część  danych  z  potoku;  wszelkie poprzednie dane są tracone. Utracone znaki są wyświetlane jako
              znaki zapytania.

       -c lub --clear-screen
              Powoduje że pełne odświeżania ekranu są rysowane  od  górnego  wiersza  w  dół.  Domyślnie,  pełne
              odświeżania ekranu są dokonywane poprzez przewijanie z dołu ekranu.

       -C lub --CLEAR-SCREEN
              Jak -c, dla kompatybilności ze starszymi wersjami less.

       -d lub --dumb
              Opcja  -d  wyłącza  komunikat  o  błędzie  wyświetlany  zwykle jeśli terminal jest niemy, to jest,
              brakuje w nim ważnych zdolności, takich jak możliwość odświeżania ekranu lub  przewijania  w  tył.
              Opcja -d nie zmienia w każdym razie zachowania less na niemym terminalu.

       -Dxkolor lub --color=xkolor
              Zmienia  kolor  różnych  części  wyświetlanego tekstu. x jest pojedynczym znakiem wybierającym typ
              tekstu, którego kolor jest ustawiany:

              B      Znaki binarne.

              C      Znaki sterujące (Control).

              E      Błędy i komunikaty informacyjne (Error).

              H      Wiersze i kolumny nagłówka, ustawiane za pomocą opcji --header.

              M      Oznaczenia literowe z kolumny stanu (Mark).

              N      Numery wierszy włączone opcją -N.

              P      Zachęty (Prompt).

              R      Znak rscroll (obcinania wierszy).

              S      Wyniki wyszukiwania (Search).

              1-5    Tekst w wynikach wyszukiwania dopasowany do od pierwszego do piątego  podwzorca  ujętego  w
                     nawiasy.  Kolorowanie podwzorców działa wyłącznie, jeśli less zbudowano z jedną z bibliotek
                     wyrażeń regularnych: posix, pcre lub pcre2.

              W      Podświetlenie włączone opcją -w.

              d      Tekst pogrubiony.

              k      Tekst migający.

              s      Tekst standardowy.

              u      Tekst podkreślony.

              Wielkich liter oraz cyfr można użyć jedynie, jeśli włączono  opcję  --use-color.  Jeśli  poda  się
              kolor  tekstu  za  pomocą wielkich i małych liter, pierwszeństwo mają wielkie litery. Na przykład,
              komunikaty o błędach są zwykle wysyłane jako tekst na standardowym wyjściu. Jeśli zarówno "s", jak
              i  "E"  otrzymają  kolor,  kolor  "E" będzie stosował się do komunikatów o błędach, a kolor "s" do
              innych tekstów na standardowym wyjściu. Litery "d" i "u" odnoszą  się  do  tekstu  pogrubionego  i
              podkreślonego  utworzonego  przez  przebicie  znakami  backspace  (zob. opcję -U), a nie do tekstu
              korzystającego z sekwencji cytowania ANSI, czyli opcji -R.

              Po małej literze można dopisać + aby wskazać, że oprócz podanego koloru,  font  ma  być  zmieniony
              wedle  zwykłych reguł. Na przykład -Dug wyświetli podkreślony tekst jako zielony bez podkreślenia;
              kolor zielony zastąpił zwykłe formatowanie podkreślające. Natomiast  -Du+g  wyświetli  podkreślony
              tekst jako zielony i podkreślony.

              color jest albo 4-bitowym łańcuchem kolorów, albo 8-bitowym łańcuchem kolorów:

              4-bitowy  łańcuch  kolorów  składa się z zera, jednego lub dwóch znaków, gdzie pierwszy kolor jest
              kolorem pierwszego planu, a drugi podaje kolor tła:

              b      niebieski (blue)

              c      cyjan

              g      zielony (green)

              k      czarny (blacK)

              m      magenta

              r      czerwony (red)

              w      biały (white)

              y      żółty (yellow)

              Odpowiednia wielka litera wskazuje jaśniejszy odcień koloru. Przykładowo  -DNGk  wyświetli  numery
              wierszy  jako  jasnozielony  tekst  na  czarnym  tle,  a -DEbR wyświetli komunikaty o błędach jako
              niebieski tekst na jasnoczerwonym tle. Jeśli jakiś znak poda się jako "-" lub zostanie  pominięty,
              odpowiadający kolor jest ustawiany na taki, jak normalnego tekstu.

              8--bitowy  łańcuch  kolorów  jest jedną lub dwiema dziesiętnymi liczbami całkowitymi rozdzielonymi
              kropką, w której pierwsza liczba określa kolor pierwszego planu, a druga kolor tła.  Każda  liczba
              jest wartością z zakresu od 0 do 255 włącznie, która wybiera wartość koloru "CSI 38;5" (zob.
              https://en.wikipedia.org/wiki/ANSI_escape_code#SGR).   Jeśli  którąś  liczbę poda się jako "-" lub
              pominie, odpowiadający kolor jest ustawiany na taki, jak normalnego tekstu.  W  wersjach  less  na
              MS-DOS-ie,  kolory  8-bitowe  nie  są obsługiwane, wartości dziesiętne są natomiast interpretowane
              jako 4-bitowe CHAR_INFO.Attributes (zob.
              https://docs.microsoft.com/en-us/windows/console/char-info-str).

              Tylko w systemie MS-DOS: opcji -Da można użyć aby ustawić ścisłe przetwarzanie  sekwencji  kolorów
              ANSI  (SGR),  gdy  używana  jest  opcja  -R.  Bez  ten opcji sekwencje zmieniające atrybuty tekstu
              (pogrubianie, podkreślania itd.) mogą usunąć kolor tekstu.

       -e lub --quit-at-eof
              Powoduje że less automatycznie kończy pracę, gdy za drugim razem osiągnie koniec pliku. Domyślnie,
              jedyną metodą wyjścia z less jest polecenie "q".

       -E lub --QUIT-AT-EOF
              Powoduje, że less automatycznie kończy pracę, gdy tylko osiągnie koniec pliku.

       -f lub --force
              Wymusza  otwieranie  plików  nieregularnych  (plik  nieregularny  to  katalog  lub  specjalny plik
              urządzenia). Wyłącza również komunikat ostrzegawczy gdy otwierany  jest  plik  binarny.  Domyślnie
              less  odmówi  otwarcia  pliku  nieregularnego. Proszę zauważyć, że niektóre systemy operacyjne nie
              pozwalają na odczyt katalogów, nawet z opcją -f.

       -F lub --quit-if-one-screen
              Powoduje, że less automatycznie kończy pracę, jeśli cały plik da się wyświetlić na jednym ekranie.

       -g lub --hilite-search
              Normalnie less podświetla WSZYSTKIE łańcuchy, które pasują do ostatniego polecenia szukania. Opcja
              -g zmienia to zachowanie, każąc podświetlać tylko ten konkretny łańcuch, który znaleziono ostatnim
              poleceniem szukania. Może to spowodować, że less będzie pracował nieco szybciej niż domyślnie.

       -G lub --HILITE-SEARCH
              Opcja -G wyłącza wszystkie podświetlania łańcuchów znalezionych poleceniami szukania.

       -hn lub --max-back-scroll=n
              Określa maksymalną liczbę wierszy do przewijania w tył. Jeśli koniecznym jest przewinięcie w tył o
              więcej  niż  n wierszy, ekran jest odświeżany w kierunku w przód. Jeśli terminal nie ma możliwości
              przewijania w dół, zakładane jest -h0).

       -i lub --ignore-case
              Powoduje, że szukania ignorują wielkość liter; to jest,  litery  małe  i  wielkie  są  uważane  za
              identyczne.  Opcja  ta  jest  ignorowana  jeśli  we  wzorcu szukania wystąpią jakiekolwiek wielkie
              litery; innymi słowy, jeśli wzorzec zawiera wielkie  litery,  szukanie  nastąpi  z  uwzględnieniem
              wielkości liter.

       -I lub --IGNORE-CASE
              Jak -i, ale szukania ignorują wielkość liter nawet jeśli wzór zawiera wielkie litery.

       -jn lub --jump-target=n
              Określa  wiersz  na  ekranie,  w  którym  umieszczony ma być wiersz "docelowy". Wiersz docelowy to
              wiersz podany dowolnym poleceniem, w celu wyszukania wzorca, przejścia do wiersza o danym numerze,
              przejścia  do  danego  procentu pliku lub przejścia do danego tagu. Wiersz ekranu można podać jako
              numer, najwyższy wiersz ekranu ma numer 1, następny 2 itd. Numery  mogą  być  ujemne,  co  określa
              wiersze liczone od dołu ekranu: dolny wiersz ekranu to -1, drugi od dołu -2, itd. Alternatywą jest
              podanie wiersza ekranu jako ułamka wysokości  ekranu,  .3  to  trzy  dziesiąte  ekranu  w  dół  od
              pierwszego  wiersza  itd.  Jeśli  wiersz  poda  się  jako  ułamek,  rzeczywisty numer wiersza jest
              przeliczany, jeśli rozmiar okna terminala ulegnie zmianie. Jeśli użyto jakiejś postaci z opcji -j,
              powtórne  wyszukiwania  w  przód  (wywołane  klawiszem  "n"  lub  "N") rozpoczynają się od wiersza
              następującego tuż po wierszu docelowym, chyba że zmieniono to opcją -a lub -A. Przykładowo,  jeśli
              użyje  się  "-j4",  to  wiersz  docelowy jest czwartym wierszem ekranu, zatem wyszukiwania w przód
              rozpoczynają się od piątego wiersza  ekranu.  Jednak  wyszukiwania  inne  niż  powtórne  (wywołane
              klawiszem  "/"  lub  "?")  zawsze  rozpoczynają  się, odpowiednio, od początku lub końca bieżącego
              ekranu.

       -J lub --status-column
              Wyświetla kolumnę stanu na lewym brzegu ekranu. W kolumnie stanu  może  być  wyświetlony  jeden  z
              następujących znaków:

              >      Wiersz  został  obcięty  przez opcję -S, a tekst obcięty przez prawą krawędź ekranu zawiera
                     dopasowanie bieżącego wyszukiwania.

              <      Wiersz został przesunięty w poziomie, a tekst przesunięty za lewą  krawędź  ekranu  zawiera
                     dopasowanie bieżącego wyszukiwania.

              =      Wiersz  został  obcięty  i  przesunięty,  a  dopasowania  znajdują się poza obiema stronami
                     ekranu.

              *      Występują dopasowania w widocznej części wiersza, a nie występują po prawej lub lewej  jego
                     stronie.

              a-z, A-Z
                     Wiersz został oznaczony wskazaną literą, za pomocą polecenia -m.

       -knazwa_pliku lub --lesskey-file=nazwa_pliku
              Każe  less  otworzyć  i  zinterpretować  wskazany  plik  jako plik binarny lesskey(1). Można podać
              wielokrotne opcje -k. Jeśli ustawiona jest zmienna środowiskowa LESSKEY lub  LESSKEY_SYSTEM,  albo
              jeśli  plik lesskey znajduje się w standardowym miejscu (zob. PRZYPISANIA KLAWISZY), jest on także
              używany jako plik lesskey.

       --lesskey-src=nazwa_pliku
              Każe less otworzyć i zinterpretować wskazany plik jako plik źródłowy lesskey(1).  Jeśli  ustawiona
              jest  zmienna  środowiskowa  LESSKEYIN  lub  LESSKEYIN_SYSTEM,  albo  jeśli  plik źródłowy lesskey
              znajduje się w standardowym miejscu (zob. PRZYPISANIA KLAWISZY), jest on także używany  jako  plik
              źródłowy lesskey. Przed wersją 582, konieczne było uruchomienie programu lesskey, aby skonwertować
              plik źródłowy lesskey, na plik binarny lesskey, którego  mógłby  użyć  less.  Nowsze  wersje  less
              odczytują  bezpośrednio  plik  źródłowy  lesskey  i  ignorują  plik  binarny,  jeśli istnieje plik
              źródłowy.

       -K lub --quit-on-intr
              Powoduje, że less natychmiast zakończy działanie (ze statusem 2),  po  wpisaniu  znaku  przerwania
              (zwykle  ^C).  Standardowo  znak  przerwania powoduje zatrzymanie przez less bieżącego działania i
              powrót do znaku zachęty. Proszę zauważyć, że opcja  ta  czyni  niemożliwym  powrót  do  zachęty  z
              polecenia "F".

       -L lub --no-lessopen
              Ignoruje zmienną środowiskową LESSOPEN (zob. rozdział PREPROCESOR WEJŚCIA poniżej). Opcję tę można
              ustawić także z less, lecz zadziała  wówczas  tylko  do  plików  otwieranych  później,  a  nie  do
              bieżącego pliku.

       -m lub --long-prompt
              Powoduje  że  less  pokazuje  rozwinięty znak zachęty (jak more(1)), z procentową pozycją w pliku.
              Domyślnie, znakiem zachęty less jest dwukropek.

       -M lub --LONG-PROMPT
              Powoduje, że less wyświetla jeszcze bardziej szczegółową zachętę niż more(1).

       -n lub --line-numbers
              Wyłącza numery wierszy. Wartość domyślna (używanie  numerów  wierszy)  może  spowodować,  że  less
              będzie  działał  w  niektórych  przypadkach  wolniej, zwłaszcza z bardzo dużym plikiem wejściowym.
              Wyłączenie numerów wierszy opcją -n  pozwoli  uniknąć  tego  problemu.  Używanie  numerów  wierszy
              oznacza: numer wiersza będzie wyświetlany w rozwiniętym znaku zachęty i poleceniu =, a polecenie v
              przekaże bieżący numer wiersza edytorowi (zob. także omówienie LESSEDIT i ZNAKÓW ZACHĘTY poniżej).

       -N lub --LINE-NUMBERS
              Powoduje, że na początku każdego wiersza ekranowego wyświetlane są numery wierszy.

       -onazwa_pliku lub --log-file=nazwa_pliku
              Powoduje, że less podczas przeglądania otrzymanego wejścia kopiuje je do wskazanego pliku.  Działa
              to  tylko  wtedy  gdy  plik  wejściowy jest potokiem, a nie zwykłym plikiem. Jeśli podany plik już
              istnieje, less zapyta o potwierdzenie przed nadpisaniem go.

       -Onazwa_pliku lub --LOG-FILE=nazwa_pliku
              Opcja -O jest podobna do -o, ale nadpisze istniejący plik bez pytania o potwierdzenie.

              Jeśli nie podano pliku logu, opcji -o i -O można użyć z wnętrza less do jego określenia. Bez nazwy
              pliku,  będą  one  po  prostu podawać nazwę pliku logu. Polecenie "s" jest równoważne podaniu -o z
              wnętrza less.

       -pwzorzec lub --pattern=wzorzec
              Opcja -p w wierszu poleceń jest równoważna podaniu wzorca +/wzorzec; to znaczy, nakazuje less  aby
              rozpoczął od pierwszego wystąpienia wzorzec w pliku.

       -Pzachęta lub --prompt=zachęta
              Daje  metodę  przystosowania trzech stylów znaku zachęty do własnych upodobań. Normalnie umieszcza
              się ją w zmiennej środowiskowej LESS, zamiast wpisywać po każdym poleceniu less.  Taka opcja  musi
              być albo ostatnią opcją w zmiennej LESS, albo być zakończona znakiem dolara.
               -Ps plus łańcuch zmienia domyślną (krótką) zachętę na ten łańcuch.
               -Pm zmienia średnią (-m) zachętę.
               -PM zmienia długą (-M) zachętę.
               -Ph zmienia zachętę na ekranie pomocy.
               -P= zmienia komunikat wypisywany poleceniem =.
               -Pw zmienia komunikat wypisywany podczas oczekiwania na dane (w poleceniu "F").

              Wszystkie  łańcuchy  zachęty  składają  się  z  sekwencji  liter i specjalnych sekwencji ucieczki.
              Szczegóły opisano w sekcji ZNAKI ZACHĘTY.

       -q lub --quiet lub --silent
              Powoduje średnio "ciche" działanie: dzwonek terminala nie dzwoni jeśli  próbowano  przewinąć  poza
              koniec  pliku  lub  przed  jego  początek  - jeśli terminal ma "dzwonek wizualny", jest on używany
              zamiast zwykłego. Dzwonek zadzwoni przy niektórych innych błędach,  jak  wpisywanie  niewłaściwych
              znaków. Domyślnym ustawieniem jest dzwonienie we wszystkich takich przypadkach.

       -Q lub --QUIET lub --SILENT
              Powoduje  całkowite  "ciche"  działanie:  nigdy  nie  używa  dzwonka  terminala. Jeśli terminal ma
              "dzwonek wizualny", jest on używany we wszystkich przypadkach, gdy doszłoby do zadzwonienia.

       -r lub --raw-control-chars
              Powoduje wyświetlanie nieprzetworzonych, "surowych" znaków sterujących. Domyślnie znaki  sterujące
              (złożone  z  Ctrl)  wyświetlane  są z użyciem notacji z daszkiem; na przykład, Control-A (ósemkowo
              001) wyświetlane jest jako "^A" (z pewnymi wyjątkami opisanymi przy opcji -U). Uwaga: gdy  używana
              jest  opcja  -r, less nie potrafi zachować faktycznego wyglądu ekranu (ponieważ to zależy od tego,
              jak ekran reaguje na każdy  rodzaj  znaku  sterującego).  Mogą  więc  wystąpić  różne  problemy  z
              wyświetlaniem, jak dzielenie długich wierszy w niewłaściwym miejscu.

              NIE ZALECA SIĘ KORZYSTANIA Z OPCJI -r.

       -R lub --RAW-CONTROL-CHARS
              Jak  -r,  jedynak  w  postaci "surowej" wyświetlane są jedynie sekwencje ANSI zmieniających kolory
              oraz  sekwencje  odnośników  OSC  8.  W  przeciwieństwie  do  -r,  wygląd  ekranu  jest  poprawnie
              zachowywany,  o  ile  w  pliku  nie  występują  inne  sekwencje ucieczki niż tu opisane. Sekwencje
              zmieniające kolory są obsługiwane tylko, gdy kolor  zmienia  się  w  pojedynczym  wierszu,  a  nie
              pomiędzy   wierszami.   Innymi   słowy,   początek  każdego  wiersza  przyjmuje  się  jako  zwykły
              (niekolorowany), niezależnie od sekwencji ucieczki w poprzednich wierszach.  Do  celów  zachowania
              wyglądu ekranu zakłada się, że żadna z tych sekwencji nie przesuwa kursora.

              Odnośniki OSC 8 są sekwencjami w postaci:

                ESC ] 8 ; ... \7

              Sekwencją kończącą może być albo znak BEL (dzwonka tj. \7) albo dwuznakowa sekwencja "ESC \".

              Sekwencje ANSI zmieniające kolory są sekwencjami w postaci:

                ESC [ ... m

              gdzie  "..."  to  zero  lub  więcej  znaków  opisujących kolor. Przypisując zmiennej środowiskowej
              LESSANSIENDCHARS listę znaków, które mogą kończyć sekwencje ANSI sterujące kolorem,  można  zmusić
              less   do  akceptowania  w  tej  roli  znaków  innych  niż  "m".  Natomiast  przypisując  zmiennej
              środowiskowej LESSANSIMIDCHARS listę znaków, które mogą pojawić się między ESC a m,  można  zmusić
              less do akceptowania w tym miejscu innych znaków niż standardowe.

       -s lub --squeeze-blank-lines
              Powoduje  ściśnięcie kolejnych pustych wierszy w pojedynczy pusty wiersz. Użyteczne przy oglądaniu
              wyjścia programu nroff.

       -S lub --chop-long-lines
              Powoduje, że wiersze dłuższe niż szerokość ekranu są ucinane, a  nie  zawijane.  To  jest,  reszta
              długiego  wiersza,  którego  część  nie  mieści  się  w szerokości ekranu nie jest wyświetlana, do
              momentu wciśnięcia STRZAŁKI_W_PRAWO. Domyślnie długie  wiersze  są  zawijane;  to  znaczy,  reszta
              wyświetlana jest w następnym wierszu. Zob. też opcję --wordwrap.

       -ttag lub --tag=tag
              Opcja -t, plus zaraz po niej TAG, będzie edytować plik zawierający ów tag. Ażeby to działało, musi
              być dostępna informacja o tagach, na przykład, w bieżącym katalogu może znajdować się  plik  zwany
              "ctags",  zbudowany  uprzednio poleceniem ctags(1) lub jakimś równoważnym. Jeśli ustawiono zmienną
              środowiskową LESSGLOBALTAGS, to jej wartość uważana jest za nazwę polecenia zgodnego z  global(1),
              które        zostanie        wykonane       w       celu       znalezienia       tagu.       (Zob.
              http://www.gnu.org/software/global/global.html).  Opcja -t może być podana również z wnętrza  less
              (poleceniem  -), jako metoda oglądnięcia nowego pliku. Polecenie ":t" jest równoważne podaniu -t z
              wnętrza less.

       -Tplik_tagów lub --tag-file=plik_tagów
              Podaje plik tagów, który należy użyć zamiast "tags".

       -u lub --underline-special
              Powoduje, że znaki backspace i powroty karetki są  traktowane  jako  znaki  drukowalne;  to  jest,
              posyłane są one na terminal jeśli pojawią się w wejściu.

       -U lub --UNDERLINE-SPECIAL
              Powoduje,  że  znaki  backspace, tabulacje, powroty karetki i "znaki formatujące" (wedle definicji
              Unikodu) są traktowane jako znaki sterujące; to jest, obsługiwane są one jak  przy  podaniu  opcji
              -r.

              Domyślnie,  jeśli nie podano ani -u ani -U, znaki backspace występujące obok znaku podkreślenia są
              traktowane specjalnie; wyświetlany jest podkreślony  tekst,  z  użyciem  sprzętowego  podkreślania
              terminala.  Także  znaki  backspace  występujące  między  dwoma identycznymi znakami są traktowane
              specjalnie: wyświetlany  jest  tekst  nadpisany,  z  użyciem  sprzętowego  pogrubienia  terminala.
              Pozostałe  wystąpienia  backspace  są usuwane, razem z poprzedzającym znakiem. Powroty karetki, po
              których następuje nowy wiersz są usuwane. Inne powroty karetki obsługiwane  są  jak  przy  podaniu
              opcji  -r.  Znaki  formatowania Unikodu, takie jak znacznik kolejności bajtów (Byte Order Mark) są
              przesyłane na terminal. Tekst, który jest nadpisany lub podkreślony można przeszukiwać, jeśli  nie
              działa ani opcja -u ani opcja -U.

              Zob. też opcje --proc-backspace, --proc-tab i --proc-return.

       -V lub --version
              Wyświetla numer wersji less.

       -w lub --hilite-unread
              Tymczasowo  podświetla  pierwszy  "nowy"  wiersz  po ruchu w przód o pełną stronę. Pierwszy "nowy"
              wiersz to wiersz występujący bezpośrednio po tym, który znajdował się  poprzednio  na  samym  dole
              ekranu.  Podświetlany  jest także wiersz docelowy po poleceniach g lub p. Przy następnym poleceniu
              powodującym ruch, podświetlenie jest usuwane. Jeśli działa opcja --status-line, podświetlany  jest
              cały  wiersz  (na  szerokość  ekranu). W innych przypadkach, podświetlany jest jedynie tekst w tym
              wierszu, chyba że działa opcja -J - wówczas podświetlana będzie tylko kolumna stanu.

       -W lub --HILITE-UNREAD
              Tak jak -w, ale tymczasowo podświetla pierwszy nowy wiersz po każdym poleceniu ruchu o więcej  niż
              jeden wiersz.

       -xn,... lub --tabs=n,...
              Ustawia  pozycje  tabulacji.  Jeśli  podano  tylko  jedno  n, to pozycje tabulacji są ustawiane na
              wielokrotnościach n. Jeżeli podano więcej wartości, oddzielonych przecinkami, tabulacje  ustawiane
              są  na  tych  pozycjach, a następnie w tym samym odstępie, co ostatnie dwie. Na przykład, "-x9,17"
              ustawi tabulacje na pozycjach 9, 17, 25, 33, itd. Domyślną wartością n jest 8.

       -X lub --no-init
              Wyłącza wysyłanie sekwencji inicjalizacji i deinicjalizacji terminala z termcap. Jest  to  czasami
              pożądane, jeżeli łańcuch deinicjalizacyjny robi coś niepotrzebnego, jak czyszczenie ekranu.

       -yn lub --max-forw-scroll=n
              Określa  maksymalną  liczbę  wierszy do przesunięcia w przód. Jeśli koniecznym jest przesunięcie o
              więcej niż n wierszy, zamiast  tego  odświeżany  jest  ekran.  Opcji  -c  lub  -C  można  użyć  do
              odświeżenia  ekranu  od  jego  góry, jeśli jest to pożądane. Domyślnie każdy ruch w przód powoduje
              przewijanie.

       -zn lub --window=n lub -n
              Zmienia domyślny rozmiar okna przewijania na n wierszy. Domyślnie jeden  pełny  ekran.  Do  zmiany
              rozmiaru  okna można też użyć poleceń z oraz w. "z" można opuścić dla kompatybilności z niektórymi
              wersjami more(1). Jeśli podana liczba n jest ujemna,  oznacza  to  n  wierszy  mniej  niż  bieżący
              rozmiar  ekranu.  Na  przykład,  jeśli  ekran  ma  24 wiersze, -z-4 ustawia okno przewijania na 20
              wierszy. Jeśli ekran zostanie rozszerzony do 40 wierszy, okno przewijania automatycznie zmieni się
              na 36 wierszy.

       -"cc lub --quotes=cc
              Zmienia  znak  cytujący w nazwach plików. Może to być konieczne przy nazywaniu pliku zawierającego
              zarówno znaki spacji jak i cudzysłowy. Jeśli następuje po niej pojedynczy znak, zmienia  ona  znak
              cytujący  na  tenże znak. Nazwa pliku zawierająca spacje powinna odtąd być otoczona tym znakiem, a
              nie cudzysłowami. Jeśli następują po niej dwa znaki, zmienia ona  znak  otwierający  cytowanie  na
              znak pierwszy, a zamykający na drugi. Nazwa pliku zawierająca spacje powinna odtąd być poprzedzona
              znakiem otwierającym i zakończona znakiem zamykającym. Proszę zauważyć, że nawet  jeśli  zmieniono
              znaki cytujące, opcja ta pozostaje jako -" (myślnik plus cudzysłów).

       -~ lub --tilde
              Normalnie wiersze poza końcem pliku wyświetlane są jako zawierające pojedyncze znaki tyldy (~). Ta
              opcja powoduje, że będą wyświetlane jako puste wiersze.

       -# lub --shift
              Określa domyślną liczbę pozycji do przewinięcia w poziomie za pomocą  poleceń  STRZAŁKA_W_PRAWO  i
              STRZAŁKA_W_LEWO. Jeśli poda się wartość zero, ustawia domyślną liczbę pozycji na połowę szerokości
              ekranu. Alternatywą jest podanie tej liczby jako ułamka szerokości ekranu,  zaczynając  od  kropki
              dziesiętnej: .5 to pół szerokości ekranu, .3 to trzy dziesiąte szerokości ekranu itd. Jeśli liczbę
              poda się jako ułamek, rzeczywista liczba pozycji do przewinięcia jest przeliczana,  jeśli  rozmiar
              okna terminala ulegnie zmianie.

       --exit-follow-on-close
              Przy  używaniu  polecenia "F" na potoku, less automatycznie przestanie oczekiwać na więcej danych,
              gdy strona wejściowa potoku zostanie zamknięta.

       --file-size
              Gdy poda się opcję  --file-size,  less  określi  rozmiar  pliku  bezzwłocznie  po  jego  otwarciu.
              Polecenie  "="  wyświetli wówczas liczbę wierszy pliku. Zazwyczaj nie jest to dokonywane, ponieważ
              może być powolne, gdy plik wejściowy nie jest przeszukiwalny (np. jest potokiem) i jest duży.

       --follow-name
              Zazwyczaj, gdy nazwa pliku wejściowego zostanie zmieniona podczas wykonywania  polecenia  F,  less
              będzie  kontynuował  wyświetlanie  zawartości  pierwotnego pliku, niezależnie od faktu zmiany jego
              nazwy. Jeśli użyje się --follow-name, podczas wykonywania polecenia F, less będzie co  jakiś  czas
              próbował  ponownie otworzyć dany plik używając jego nazwy. Jeśli operacja ta powiedzie się, a plik
              jest innym plikiem niż pierwotny (co oznacza, że  utworzono  nowy  plik  o  tej  samej  nazwie  co
              pierwotny plik (teraz ze zmienioną nazwą)), less wyświetli zawartość nowego pliku.

       --header=N[,M]
              Określa  liczbę wierszy i kolumn nagłówka wyświetlanych na ekranie. Wartość może mieć postać "N,M"
              gdzie N i M są liczbami całkowitymi, co ustawi liczbę wierszy  nagłówka  na  N,  a  liczbę  kolumn
              nagłówka  na  M;  albo  może  być pojedynczą liczbą "N" ustawiającą liczbę kolumn nagłówka na N, a
              liczbę kolumn nagłówka na zero; albo może wynosić ",M", co ustawia liczbę kolumn nagłówka na M,  a
              liczbę wierszy nagłówka na 0. Gdy N jest niezerowe, pierwszych N wierszy ekranu jest zastępowanych
              pierwszymi N wierszami pliku, niezależnie od oglądanej części pliku. Gdy M jest  niezerowe,  znaki
              wyświetlane  na  początku  każdego wiersza są zastępowane przez M pierwszych znaków wiersza, nawet
              gdy reszta wiersza jest przewinięta w poziomie.  Jeśli  N  lub  M  wynosi  zero,  less  przestanie
              wyświetlać,  odpowiednio,  wiersze  lub  kolumny  nagłówka (proszę zauważyć, że może być konieczna
              zmiana ustawienia opcji -j, aby upewnić się,  że  wiersz  docelowy  nie  jest  przesłonięty  przez
              wiersz(e) nagłówka).

       --incsearch
              Kolejne  polecenia  wyszukiwania będą "przyrostowe" ("incremental") tj. less będzie przechodził do
              następnego wiersza zawierającego wzorzec wyszukiwania po każdym wpisywanym znaku wzorca.

       --intr=z
              Używa znaku z zamiast ^X do przerwania odczytu, gdy wyświetlany jest komunikat "Waiting for data".
              z  musi  być  znakiem  ASCII; to jest mieć wartość pomiędzy 1 a 127 włącznie. Do przekazania znaku
              sterującego można posłużyć się daszkiem (^)), po którym należy podać pojedynczy znak.

       --line-num-width=n
              Ustawia minimalną szerokość pola numeru wiersza, stosowanego gdy działa opcja  -N,  na  n  znaków.
              Wartość domyślna to 7.

       --modelines=n
              Przed  wyświetleniem  pliku,  less  odczyta  pierwszych  n wierszy, starając się odnaleźć modeline
              (wiersz trybu) kompatybilny z vimem.  Gdy  n  wynosi  zero,  less  nie  próbuje  odnaleźć  wierszy
              modeline.  Używając modeline, sam plik może określać pozycję tabulatorów, jakie mają być stosowane
              przy jego wyświetlaniu.

              Wiersz modeline zawiera, w dowolnym  miejscu  wiersza,  nazwę  programu  ("vi",  "vim",  "ex"  lub
              "less"),  następnie  dwukropek,  po  którym  może wystąpić słowo "set" i na koniec zero lub więcej
              ustawień opcji. Jeśli wystąpi słowo "set", ustawienia opcji są rozdzielone spacjami i  kończą  się
              na  pierwszym  dwukropku.  Jeśli  słowo "set" nie występuje, ustawienia opcji mogą być rozdzielone
              spacjami lub dwukropkami. Słowo "set" jest wymagane, gdy nazwą programu  jest  "less",  lecz  jest
              opcjonalne,  gdy  nazwą programu jest jedna z trzech pozostałych. Jeśli jakieś ustawienie opcji ma
              postać "tabstop=n" lub "ts=n", to pozycje tabulatorów są ustawiane automatycznie  tak,  jak  gdyby
              podano opcję --tabs=n. Prawidłowe wartości n opisano przy opcji --tabs.

       --mouse
              Włącza  wprowadzanie  myszą:  przewijanie  kółkiem  myszy  w  dół  przemieszcza się w przód pliku,
              przewijanie w górę przemieszcza się wstecz pliku, kliknięcie ustawia znacznik "#"  na  wiersz,  na
              który   kliknięto.  Liczbę  przewijanych  wierszy  za  pomocą  kółka  myszy  można  ustawić  opcją
              --wheel-lines. Wejście myszy działa tylko na terminalach obsługujących zgłaszanie myszy  X11  i  w
              wersji less na Windowsa.

       --MOUSE
              Jak --mouse, lecz kierunek przewijania za pomocą kółka myszy jest odwrócony.

       --no-keypad
              Wyłącza wysyłanie sekwencji inicjalizacji i deinicjalizacji bloku klawiszy numerycznych terminala.
              Jest  to  czasami  pożądane,  jeżeli  łańcuchy  inicjujące/deinicjujące  powodują  zachowanie  się
              klawiatury numerycznej w niepożądany sposób.

       --no-histdups
              Jeśli  na liście historii istnieje już łańcuch identyczny jak wprowadzany łańcuch wyszukiwania lub
              nazwa pliku, istniejąca kopia jest usuwana z listy historii przed dodaniem  nowej.  W  ten  sposób
              podany  łańcuch  pojawi  się  na  liście  historii  jedynie  jeden raz. Bez tej opcji łańcuch może
              pojawiać się wielokrotnie.

       --no-number-headers
              Wierszom nagłówka (zdefiniowanym za pomocą opcji --header) nie  przypisuje  się  numerów  wierszy.
              Wiersz o numerze 1 otrzyma pierwszy wiersz występujący po wierszach nagłówka.

       --no-search-headers
              Wyszukiwania nie obejmują wierszy i kolumn nagłówka.

       --no-vbell
              Wyłącza wizualny dzwonek terminala.

       --proc-backspace
              Jeśli  jest  ustawiona,  znaki backspace są obsługiwane, jak gdyby nie ustawiono opcji -u, ani -U.
              Oznacza to, że znak backspace przyległy do znaku podkreślenia spowoduje wyświetlenie  tekstu  jako
              podkreślonego,  a znak backspace pomiędzy dwoma identycznymi znakami spowoduje wyświetlenie tekstu
              jako pogrubionego. Opcja ta przesłania opcje -u i -U, co pozwala na kontrolę  wyświetlania  znaków
              backspace  niezależnie  od  tabulatorów  i  powrotów  karetki.  Jeśli  opcja  nie  jest ustawiona,
              wyświetlanie znaków backspace kontrolują opcje -u i -U.

       --PROC-BACKSPACE
              Jeśli jest ustawiona, znaki backspace  są  obsługiwane,  jak  gdyby  ustawiono  opcję  -U  tj.  są
              traktowane jako znaki sterujące.

       --proc-return
              Jeśli  jest ustawiona, znaki powrotu karetki są obsługiwane, jak gdyby nie ustawiono opcji -u, ani
              -U. Oznacza to, że powrót karetki występujący  bezpośrednio  przed  znakiem  nowego  wiersza  jest
              usuwany.  Opcja  ta przesłania opcje -u i -U, co pozwala na kontrolę wyświetlania powrotów karetki
              niezależnie od znaków backspace i  tabulatorów.  Jeśli  opcja  nie  jest  ustawiona,  wyświetlanie
              powrotów karetki kontrolują opcje -u i -U.

       --PROC-RETURN
              Jeśli  jest  ustawiona,  znaki powrotu karetki są obsługiwane, jak gdyby ustawiono opcję -U tj. są
              traktowane jako znaki sterujące.

       --proc-tab
              Jeśli jest ustawiona, tabulatory są obsługiwane, jak gdyby nie ustawiono opcji -U. Oznacza to,  że
              tabulatory  są  przekształcane  na  spacje.  Opcja  ta przesłania opcję -U, co pozwala na kontrolę
              wyświetlania tabulatorów niezależnie od znaków backspace i powrotów karetki. Jeśli opcja nie  jest
              ustawiona, wyświetlanie tabulatorów kontroluje opcja -U.

       --PROC-TAB
              Jeśli  jest  ustawiona,  tabulatory są obsługiwane, jak gdyby ustawiono opcję -U tj. są traktowane
              jako znaki sterujące.

       --redraw-on-quit
              Przy kończeniu pracy, po wysłaniu łańcucha deinicjalizacji terminala, odświeża całkowicie  ostatni
              ekran.  Na  terminalach,  w  których  łańcuch  deinicjalizacji  powoduje  przełączenie terminala z
              alternatywnego ekranu, powoduje to pozostawienie widocznego ostatniego widoku bieżącego pliku,  po
              zakończeniu pracy less.

       --rscroll=z
              Opcja  ta  zmienia  znak  używany do oznaczania przyciętych wierszy. Może zaczynać się dwuznakowym
              wskaźnikiem atrybutu, takim jak przy LESSBINFMT. Jeśli nie ma  wskaźnika  atrybutu,  używane  jest
              standardowe wyjście. Jeśli ustawi się go na "-", przycinane wiersze nie są oznaczane.

       --save-marks
              Zapisuje oznaczenia w pliku historii, dzięki czemu są one zachowywane pomiędzy różnymi wywołaniami
              less.

       --search-options=...
              Ustawia domyślne modyfikatory wyszukiwania. Wartość jest łańcuchem jednego lub więcej  ze  znaków:
              E,  F,  K, N, R lub W. Ustawienie ich ma taki sam wpływ, jak wprowadzenie danego znaku sterującego
              na  początku  każdego  wzorca  wyszukiwania.  Przykładowo,  ustawienie   --search-options=W   jest
              równoważne wprowadzaniu ^W na początku każdego każdego wzorca. Wartość może zawierać również cyfrę
              od 1 do 5, co ma taki sam wpływ, jak wprowadzenie  ^S  z  tą  cyfrą  na  początku  każdego  wzorca
              wyszukiwania. Wartość "-" wyłącza wszystkie domyślne modyfikatory.

       --show-preproc-errors
              Jeśli preprocesor utworzy dane, a następnie wyjdzie z niezerowym kodem zakończenia, less wyświetli
              ostrzeżenie.

       --status-col-width=n
              Ustawia szerokość kolumny stanu, gdy działa opcja -J. Domyślnie są to 2 znaki.

       --status-line
              Jeśli wiersz jest oznaczony, podświetlany jest cały wiersz (a nie tylko kolumna stanu). Podświetla
              również  całe  wiersze,  których  podświetlenie wynika z użycia opcji -w. Jeśli używana jest opcja
              --use-color, to wiersze nie są podświetlane, tylko kolorowane.

       --use-backslash
              Opcja zmienia interpretację opcji występujących za nią. Za opcją --use-backslash,  wszelkie  znaki
              odwrotnego  ukośnika  w  łańcuchu  opcji  są  usuwane, a następny znak jest traktowany literalnie.
              Pozwala to na umieszczenie znaku dolara w łańcuchach opcji.

       --use-color
              Włącza kolorowanie tekstu w wielu miejscach. Do zmiany kolorów służy opcja -D. Kolorowanie  tekstu
              działa  wyłącznie,  jeśli  terminal  obsługuje  sekwencje  ucieczki  kolorowania  ANSI  (zgodnie z
              definicją w ECMA-48 SGR; zob.
              https://www.ecma-international.org/publications-and-standards/standards/ecma-48).

       --wheel-lines=n
              Ustawia liczbę wierszy przewijanych za pomocą kółka myszy, gdy działa opcja --mouse  lub  --MOUSE.
              Domyślnie jest to 1 wiersz.

       --wordwrap
              Gdy  nie  korzysta  się  z opcji -S, każdy wiersz będzie zawijany na spacji albo tabulacji, gdy to
              tylko możliwe, dzięki czemu słowa nie będą dzielone pomiędzy dwa  wiersze.  Domyślnym  zachowaniem
              jest zupełny brak zawijania.

       --     Argument  wiersza  poleceń "--" oznacza koniec argumentów opcji. Wszelkie argumenty następujące po
              nim są interpretowane jako nazwa pliku. Może być to przydatne przy oglądaniu pliku  którego  nazwa
              zaczyna się od "-" lub "+".

       +      Jeśli  opcja  wierszu  poleceń zaczyna się od +, reszta opcji uważana jest za początkowe polecenie
              less. Na przykład, +G mówi less, aby zaczął od końca pliku zamiast od początku, a +/xyz  mówi  mu,
              aby  zaczął od pierwszego wystąpienia "xyz" w pliku. W przypadku szczególnym, +<liczba> działa jak
              +<liczba>g,  to  jest,  rozpoczyna  wyświetlanie  od  określonego  numeru  wiersza  (zob.   jednak
              zastrzeżenie przy poleceniu g powyżej). Jeśli opcja zaczyna się od ++, początkowe polecenie odnosi
              się do każdego oglądanego pliku, nie tylko pierwszego. Polecenia + opisywanej  powyżej  można  też
              użyć do ustawienia (lub zmiany) polecenia początkowego dla każdego pliku.

WIERSZ EDYCJI

       Gdy  wprowadzany  jest  wiersz poleceń u dołu ekranu (na przykład nazwa pliku dla polecenia :e, albo wzór
       dla polecenia szukającego), do manipulowania nią można użyć pewnych klawiszy. Większość poleceń ma  formę
       alternatywną  w  [nawiasach  kwadratowych],  której  można użyć jeśli jakiś klawisz nie istnieje na danej
       klawiaturze (proszę zauważyć, że postaci zaczynające się od ESC mogą nie działać w  niektórych  systemach
       MS-DOS  i  Windows, ponieważ ESC jest znakiem kasowania wiersza). Każdy z tych specjalnych klawiszy można
       wprowadzić dosłownie poprzedzając go znakiem dosłowności, ^V lub  ^A.  Sam  odwrotny  ukośnik  można  też
       wprowadzić dosłownie, wprowadzając dwa odwrotne ukośniki.

       STRZAŁKA_W_LEWO [ ESC-h ]
              Przesuwa kursor jedno miejsce w lewo.

       STRZAŁKA_W_PRAWO [ ESC-l ]
              Przesuwa kursor jedno miejsce w prawo.

       ^STRZAŁKA_W_LEWO [ ESC-b lub ESC-STRZAŁKA_W_LEWO ]
              (To znaczy, CONTROL i STRZAŁKA_W_LEWO równocześnie). Przesuwa kursor o jedno słowo w lewo.

       ^STRZAŁKA_W_PRAWO [ ESC-w lub ESC-STRZAŁKA_W_LEWO ]
              (To znaczy, CONTROL i STRZAŁKA_W_LEWO równocześnie). Przesuwa kursor o jedno słowo w prawo.

       HOME [ ESC-0 ]
              Przesuwa kursor na początek wiersza.

       END [ ESC-$ ]
              Przesuwa kursor na koniec wiersza.

       BACKSPACE
              Usuwa znak na lewo od kursora lub anuluje polecenie jeśli wiersz poleceń jest pusty.

       DELETE lub [ ESC-x ]
              Usuwa znak pod kursorem.

       ^BACKSPACE [ ESC-BACKSPACE ]
              (To znaczy, CONTROL i BACKSPACE równocześnie). Usuwa jedno słowo na lewo od kursora.

       ^DELETE [ ESC-X lub ESC-DELETE ]
              (To znaczy, CONTROL i DELETE równocześnie). Usuwa słowo pod kursorem.

       STRZAŁKA_W_GÓRĘ [ ESC-k ]
              Pobiera  poprzedni  wiersz  z  poleceniem.  Jeśli  wpisze  się  jakiś  tekst,  a następnie wciśnie
              STRZAŁKĘ_W_GÓRĘ, pobrane będzie poprzednie polecenie zaczynające się od tego tekstu.

       STRZAŁKA_W_DÓŁ [ ESC-j ]
              Pobiera następny  wiersz  z  poleceniem.  Jeśli  wpisze  się  jakiś  tekst,  a  następnie  wciśnie
              STRZAŁKĘ_W_DÓŁ, pobrane będzie następne polecenie zaczynające się od tego tekstu.

       TAB (znak tabulacji)
              Uzupełnia częściową nazwę pliku, znajdującą się na lewo od kursora. Jeśli pasuje ona do więcej niż
              jednej nazwy pliku, do wiersza poleceń wprowadzane jest pierwsze dopasowanie. Powtórne  TABulatory
              przełączają  cyklicznie  pozostałe  nazwy  plików.  Jeśli  dokończona nazwa pliku jest katalogiem,
              dołączany jest do niej "/" (w systemach MS-DOS dołączany jest "\"). Do  określenia  innego  znaku,
              który należy dołączyć do nazwy katalogu, może być użyta zmienna środowiskowa LESSSEPARATOR.

       BACKTAB [ ESC-TAB ]
              Tak jak TAB, ale przełącza pasujące nazwy plików w odwrotnym porządku.

       ^L     Uzupełnia  częściową  nazwę  pliku na lewo od kursora. Jeśli pasuje ona do więcej niż jednej nazwy
              pliku, do wiersza poleceń wprowadzane są wszystkie dopasowania (jeśli się mieszczą).

       ^U (Unix i OS/2) lub ESC (MS-DOS)
              Usuwa cały wiersz polecenia lub anuluje polecenie jeśli wiersz poleceń jest pusty. Jeśli zmieniono
              znak line-kill w Uniksie na coś innego niż ^U, zamiast ^U będzie używany tenże znak.

       ^G     Usuwa cały wiersz z poleceniem i wraca do głównej zachęty.

PRZYPISANIA KLAWISZY

       Można  zdefiniować  swoje polecenia programu less, tworząc plik źródłowy lesskey. Plik ten określa zestaw
       klawiszy poleceń oraz akcję powiązaną z każdym klawiszem. Można również zmienić klawisze  wiersza  edycji
       (zob.  WIERSZ  EDYCJI)  i  ustawić  zmienne  środowiskowe  używane przez less. Więcej szczegółów na temat
       formatu pliku lesskey(1) znajduje się w jego podręczniku systemowym.

       Jeśli ustawiona jest  zmienna  środowiskowa  LESSKEYIN,  less  używa  jej  [wartości]  jako  nazwy  pliku
       źródłowego  lesskey.  W  przeciwnym  razie, less szuka pliku źródłowego lesskey w standardowym miejscu. W
       systemach   uniksowych   less   szuka    pliku    lesskey    zwanego    "$XDG_CONFIG_HOME/lesskey"    lub
       "$HOME/.config/lesskey".  W systemach MS-DOS i Windows less szuka pliku lesskey zwanego "$HOME/_lesskey",
       a jeśli go tam nie znalazł, pliku lesskey zwanego "_lesskey" w każdym katalogu określonym  przez  zmienną
       środowiskową  PATH. W systemach OS/2 less szuka pliku lesskey zwanego "$HOME/lesskey.ini", a jeśli go tam
       nie znalazł, pliku lesskey zwanego "lesskey.ini" w każdym katalogu określonym przez zmienną  środowiskową
       INIT,  a  jeśli  i  tam  go  nie  znalazł,  szuka  pliku  lesskey zwanego "lesskey.ini" w każdym katalogu
       określonym przez zmienną środowiskową PATH.

       Przypisania klawiszy można także umieścić w ogólnosystemowym pliku źródłowym lesskey. Jeśli dany  klawisz
       zdefiniowano  zarówno  w pliku systemowym, jak i w lokalnym, to priorytet mają przypisania lokalne. Jeśli
       ustawiono  zmienną  środowiskową  LESSKEYIN_SYSTEM,  less  używa  jej  jako  nazwy  systemowego  pliku  z
       przypisaniami  klawiszy.  W przeciwnym razie szuka go w standardowym miejscu: w systemach uniksowych jest
       to  plik  /usr/local/etc/syslesskey  (jednak  jeśli  less  skompilowano  z  katalogiem  przeznaczonym  na
       konfigurację  systemu  innym  niż  niż  /usr/local/etc,  to  w  nim właśnie znajdzie się plik sysless). W
       systemach MS-DOS i Windows, ogólnosystemowym plikiem  lesskey  jest  c:\_syslesskey.  W  systemach  OS/2,
       ogólnosystemowym plikiem lesskey jest c:\syslesskey.ini.

       Poprzednie  wersje  less  (przed v582) korzystały z plików lesskey w formacie binarnym, utworzonych przez
       program lesskey. Obecnie nie ma konieczności używania programu lesskey.

PREPROCESOR WEJŚCIA

       Dla less  można  zdefiniować  "preprocesor  wejścia".  Zanim  less  otwiera  jakiś  plik,  daje  najpierw
       zdefiniowanemu  preprocesorowi  wejścia  szansę  zmodyfikowania sposobu w jaki wyświetlana jest zawartość
       pliku. Preprocesor wejścia to  po  prostu  wykonywalny  program  (lub  skrypt  powłoki),  który  zapisuje
       zawartość pliku do innego pliku, zwanego plikiem zastępującym. Następnie wyświetlana jest zawartość pliku
       zastępującego, zamiast pliku oryginalnego. Użytkownikowi będzie się jednak  wydawać,  że  otwarty  został
       oryginalny plik; to znaczy, less wyświetli oryginalną nazwę pliku jako nazwę bieżącego pliku.

       Preprocesor  wejścia  otrzymuje  jeden argument wiersza poleceń, oryginalną nazwę pliku wprowadzoną przez
       użytkownika. Powinien on  stworzyć  plik  zastępujący,  a  kiedy  zakończy  pracę,  wypisać  nazwę  pliku
       zastępującego   na  swoje  standardowe  wejście.  Jeśli  preprocesor  wejścia  nie  wypisze  nazwy  pliku
       zastępującego, less używa pliku oryginalnego, jak zwykle. Preprocesor wejścia nie  jest  wywoływany  przy
       oglądaniu  standardowego  wejścia. Aby przygotować jakiś preprocesor, proszę ustawić zmienną środowiskową
       LESSOPEN na wiersz poleceń, który wywoła ten preprocesor. Ten  wiersz  poleceń  powinien  zawierać  jedno
       wystąpienie   łańcucha   "%s",   który  zostanie  zastąpiony  nazwą  pliku  podczas  wywołania  polecenia
       preprocesora.

       Gdy less zamyka plik otworzony tym sposobem, wywoła inny program,  zwany  postprocesorem  wejścia,  który
       może  dokonać  wszelkich  pożądanych  działań  czyszczących (jak usuwanie pliku zastępującego stworzonego
       przez LESSOPEN). Aby przygotować jakiś preprocesor, należy  ustawić  zmienną  środowiskową  LESSCLOSE  na
       wiersz poleceń, która wywoła dany postprocesor. Ten wiersz poleceń może zawierać dwa wystąpienia łańcucha
       "%s"; pierwsze zostanie zastąpione oryginalną nazwą pliku, a drugie nazwą pliku zastępującego  wypisanego
       przez LESSOPEN.

       Na  przykład,  w  wielu  systemach  uniksowych,  poniższe dwa skrypty pozwolą przechowywać pliki w formie
       skompresowanej, ale nadal umożliwią oglądanie ich bezpośrednio przy pomocy less:

       lessopen.sh:
         #! /bin/sh
         case "$1" in
         *.Z)    TEMPFILE=$(mktemp)
         uncompress -c $1 >$TEMPFILE 2>/dev/null
         if [ -s $TEMPFILE ]; then
         echo $TEMPFILE
         else
         rm -f $TEMPFILE
         fi
         ;;
         esac

       lessclose.sh:
         #! /bin/sh
         rm $2

       Aby  użyć  tych  skryptów,  należy   umieścić   oba   tam,   skąd   mogą   być   wykonywane   i   ustawić
       LESSOPEN="lessopen.sh %s",  oraz  LESSCLOSE="lessclose.sh %s %s".  Można napisać bardziej złożone skrypty
       LESSOPEN i LESSCLOSE, akceptujące inne typy plików skompresowanych itd.

       Możliwe jest także przygotowanie preprocesora wejścia posyłającego dane bezpośrednio  potokiem  do  less,
       zamiast wstawiania danych do pliku zastępującego. Unika się w ten sposób potrzeby zdekompresowania całego
       pliku zanim zacznie się go oglądać. Preprocesor wejścia działający  w  ten  sposób  zwany  jest  potokiem
       wejściowym.  Potok  wejściowy, zamiast wypisywać nazwę pliku wyjściowego na standardowe wyjście, wypisuje
       całą zawartość pliku zastępującego na standardowe wyjście. Jeśli potok  nie  wypisze  żadnych  znaków  na
       standardowe  wyjście, plik zastępujący nie istnieje i less użyje pliku oryginalnego, jak zwykle. Aby użyć
       potoku wejściowego, należy zmienić pierwszy znak w zmiennej środowiskowej LESSOPEN na kreskę pionową (|),
       aby   zaznaczyć,  że  preprocesor  wejściowy  jest  potokiem.  Podobnie  jak  w  przypadku  niepotokowych
       preprocesorów wejścia. Łańcuch polecenia musi zawierać jedno wystąpienie %s, które jest zastępowane nazwą
       wejściowego pliku.

       Na  przykład,  w  wielu  systemach  uniksowych,  poniższy  skrypt  zadziała  tak  jak  poprzednie skrypty
       przykładowe:

       lesspipe.sh:
         #! /bin/sh
         case "$1" in
         *.Z)    uncompress -c $1 2>/dev/null
         ;;
         *) exit 1
         ;;
         esac
         exit $?

       Aby  użyć  tego  skryptu,  należy  go  umieścić  go   tam,   skąd   może   być   wykonywany   i   ustawić
       LESSOPEN="|lesspipe.sh %s".

       Proszę  zauważyć,  że  preprocesor  nie może utworzyć pustego pliku, ponieważ jest to interpretowane jako
       brak zastępnika i używany jest plik oryginalny. Aby tego uniknąć, jeśli LESSOPEN  zaczyna  się  od  dwóch
       pionowych  kresek,  zachowanie  gdy wyjście jest puste, zależy od statusu zakończenia. Jeśli wyjście jest
       puste i status zakończenia jest równy zero, to puste wyjście  jest  uważane  za  tekst  zastępczy.  Jeśli
       wyjście  jest  puste, a status zakończenia jest niezerowy, to używany jest oryginalny plik. Ze względu na
       kompatybilność z poprzednimi wersjami less, jeśli LESSOPEN zaczyna się jedynie od jednej pionowej kreski,
       status zakończenia preprocesora jest ignorowany.

       Gdy  używa  się  potoku  wejściowego,  można użyć również postprocesora LESSCLOSE, ale zwykle nie jest on
       potrzebny, ponieważ nie ma pliku zastępującego który należałoby posprzątać. W tym przypadku  nazwą  pliku
       zastępującego przekazywaną do postprocesora LESSCLOSE jest "-".

       Ze względu na kompatybilność z poprzednimi wersjami less, potok lub preprocesor wejścia nie jest używany,
       jeśli less przegląda standardowe wejście. Jednak  jeśli  pierwszym  znakiem  LESSOPEN  jest  kreska  (-),
       preprocesor  wejścia  jest używany do standardowego wejścia i innych plików. W takim przypadku kreska nie
       jest uważana za część polecenia preprocesora. Jeśli przeglądane  jest  standardowe  wejście,  preprocesor
       wejścia  otrzyma  nazwę pliku składającą się z pojedynczej kreski. Analogicznie, jeśli pierwsze dwa znaki
       LESSOPEN to kreska pionowa i kreska (|-) lub dwie kreski pionowe i kreska  (||-),  potok  wejściowy  jest
       używany  do standardowego wejścia i innych plików. Ponownie, kreska nie jest w takim przypadku uważana za
       część polecenia potoku wejściowego.

NARODOWE ZESTAWY ZNAKÓW

       W pliku wejściowym istnieją trzy rodzaje znaków:

       znaki normalne
              mogą być wyświetlane bezpośrednio na ekranie.

       znaki sterujące
              nie powinny być wyświetlane  bezpośrednio,  ale  można  się  ich  spodziewać  w  zwykłych  plikach
              tekstowych (jak backspace i tabulacje).

       znaki binarne
              nie powinny być wyświetlane bezpośrednio i nie spodziewamy się ich w plikach tekstowych.

       "Zestaw znaków" to po prostu opis tego, jakie znaki mają być uważane za normalne, sterujące i binarne. Do
       wybrania zestawu znaków można użyć zmiennej środowiskowej LESSCHARSET. Możliwymi wartościami  LESSCHARSET
       są:

       ascii  BS,  TAB,  NL,  CR  i  znak  wysuwu  do  nowej  strony  są  znakami sterującymi, wszystkie znaki o
              wartościach pomiędzy 32 a 126 są normalnymi znakami, a wszystkie pozostałe - binarnymi.

       iso8859
              Wybiera zestaw znaków ISO 8859. Jest to to samo, co ASCII, z wyjątkiem tego, że znaki między 160 i
              255 są traktowane jako normalne.

       latin1 To samo, co iso8859.

       latin9 To samo, co iso8859.

       dos    Wybiera zestaw znaków odpowiedni dla MS-DOS-u.

       ebcdic Wybiera zestaw znaków EBCDIC.

       IBM-1047
              Wybiera  zestaw  znaków  EBCDIC  stosowany  przez  OS/390  Unix  Services. W EBCDIC jest to zestaw
              analogiczny  do   latin1.   Podobny   efekt   można   uzyskać   ustawiając   w   środowisku   albo
              LESSCHARSET=IBM-1047 albo LC_CTYPE=en_US.

       koi8-r Wybiera rosyjski zestaw znaków.

       next   Wybiera zestaw znaków odpowiedni dla komputerów NeXT.

       utf-8  Wybiera  kodowanie  UTF-8 zestawu znaków ISO 10646. UTF-8 jest wyjątkowe, ponieważ obsługuje znaki
              wielobajtowe w pliku wejściowym. Jest to jedyny zestaw znaków obsługujący znaki wielobajtowe.

       windows
              Wybiera zestaw znaków odpowiedni dla Microsoft Windows (cp 1251).

       W wypadkach szczególnych może zajść potrzeba przystosowania less do używania zestawu  znaków  innego  niż
       te,  które  można  wskazać  przy  pomocy LESSCHARSET. Wówczas do zdefiniowania zestawu znaków należy użyć
       zmiennej środowiskowej LESSCHARDEF. Powinna być ona ustawiona na  łańcuch,  którego  każdy  znak  określa
       jeden  znak w zestawie znaków. Znak "." używany jest dla znaków normalnych, "c" dla sterujących i "b" dla
       binarnych. Można użyć liczby dziesiętnej oznaczającej powtórzenie. Na przykład, "bccc4b." oznaczałoby, że
       znak  [o  kodzie]  0  jest  binarny,  1,  2  i 3 są sterujące, 4, 5, 6 i 7 są binarne, a 8 jest normalny.
       Wszystkie znaki po ostatnim są przyjmowane za takie same jak ostatni, znaki więc pomiędzy 9 a  255  byłby
       tu normalne (jest to przykład, niekonieczne odpowiadający jakiemuś rzeczywistemu zestawowi znaków).

       Tabela poniższa pokazuje wartość LESSCHARDEF równoważną każdej z możliwych wartości LESSCHARSET:

            ascii      8bcccbcc18b95.b
            dos        8bcccbcc12bc5b95.b.
            ebcdic     5bc6bcc7bcc41b.9b7.9b5.b..8b6.10b6.b9.7b
                       9.8b8.17b3.3b9.7b9.8b8.6b10.b.b.b.
            IBM-1047   4cbcbc3b9cbccbccbb4c6bcc5b3cbbc4bc4bccbc
                       191.b
            iso8859    8bcccbcc18b95.33b.
            koi8-r     8bcccbcc18b95.b128.
            latin1     8bcccbcc18b95.33b.
            next       8bcccbcc18b95.bb125.bb

       Jeśli  ani  LESSCHARSET  ani LESSCHARDEF nie są ustawione, ale w zmiennych środowiskowych LC_ALL, LC_TYPE
       lub LANG znaleziono jeden z łańcuchów "UTF-8", "UTF8", "utf-8" lub "utf8", to domyślnym  zestawem  znaków
       jest utf-8.

       Jeśli  tego  łańcucha nie znaleziono, ale wykorzystywany system obsługuje interfejs setlocale, less użyje
       setlocale do określenia zestawu znaków. setlocale kontrolowane jest ustawieniem zmiennych  środowiskowych
       LANG lub LC_CTYPE.

       Na koniec, jeśli interfejs setlocale również nie jest dostępny, to domyślnym zestawem znaków jest latin1.

       Znaki  binarne  i  sterujące  wyświetlane  są  w odwróconych kolorach. Każdy taki znak wyświetlany jest w
       notacji z daszkiem, jeśli to możliwe (np. ^A dla Control-A). Notacja z daszkiem używana jest tylko  jeśli
       odwrócenie  trzeciego  bitu  od  końca  daje  normalny  znak  drukowalny.  W  przeciwnym  razie znak jest
       wyświetlany jako cyfra szesnastkowa w nawiasach ostrych. Format  ten  można  zmienić  ustawiając  zmienną
       środowiskową  LESSBINFMT.  LESSBINFMT  może  zaczynać  się  od  "*" i jednego znaku wybierającego atrybut
       wyświetlania: "*k" to miganie, "*d" - pogrubienie, "*u" - podkreślenie, "*s" - odwrócone kolory,  "*n"  -
       normalny.  Jeśli  LESSBINFMT nie zaczyna się od "*", przyjmowany jest atrybut normalny. Reszta LESSBINFMT
       to łańcuch, który może zawierać jedną sekwencję ucieczki w stylu printf (% plus x,  X,  o,  d  itd.).  Na
       przykład,  jeśli  LESSBINFMT  ma  wartość  "*u[%x]", znaki binarne wyświetlane są jako podkreślone liczby
       szesnastkowe otoczone nawiasami kwadratowymi. Wartością domyślną, jeśli nie  określono  LESSBINFMT,  jest
       "*s<%02X>". Ostrzeżenie: wynik rozwinięcia znaków za pomocą LESSBINFMT musi mieć mniej niż 31 znaków.

       Jeśli  zestawem znaków jest utf-8, zmienna środowiskowa LESSUTFBINFMT działa podobnie do LESSBINFMT, lecz
       stosuje się do punktów kodowych Unikodu, które zostały prawidłowo odczytane, lecz  są  nieodpowiednie  do
       wyświetlania  (np.  są  nieprzypisanymi  punktami  kodowymi). Jej domyślna wartość to "<U+%04lX>". Proszę
       zauważyć, że LESSUTFBINFMT i  LESSBINFMT  współdzielą  ustawienie  atrybutu  wyświetlania  ("*x"),  zatem
       podanie  takowego  wpłynie na obie; LESSUTFBINFMT jest odczytywane po LESSBINFMT, dlatego jej ustawienie,
       jeśli wystąpi, będzie miało priorytet.  Problematyczne  liczby  ósemkowe  w  pliku  UTF-8  (pochodzące  z
       obciętych  sekwencji  ósemkowych;  tworzące  pełne,  lecz  nie będące najkrótszymi postaciami, sekwencje;
       nieprawidłowe sekwencje  ósemkowe;  samotne  końcowe  ósemki)  są  wyświetlane  indywidualnie  za  pomocą
       LESSBINFMT, aby umożliwić diagnostykę nieprawidłowej postaci pliku UTF-8.

       Jeśli  zestawem  znaków  jest  utf-8,  w  rzadkich przypadkach przydatne może być przesłonięcie definicji
       Unikodowej typu określonych znaków. Na przykład znaki z obszaru prywatnego (Private Use Area)  są  zwykle
       traktowane jako znaki sterujące, jednak jeśli korzysta się ze specjalnego fontu ze znakami drukowalnymi w
       tym zakresie, można chcieć przekazać less, aby traktował takie znaki jako drukowalne.  Można  to  uczynić
       ustawiając zmienną środowiskową LESSUTFCHARDEF na listę rozdzielonych przecinkami definicji typów znaków.
       Każda definicja typu znaku składa się z  jednego,  szesnastkowego  punktu  kodowego  albo  dwóch  punktów
       kodowych rozdzielonych kreską, po której występuje dwukropek i typ znaku. Każdy szesnastkowy punkt kodowy
       może być opcjonalnie poprzedzony przez "U" lub "U+". Jeśli poda się dwa punkty kodowe, typ jest ustawiany
       dla wszystkich znaków znajdujących się pomiędzy tymi wartościami, włącznie z nimi samymi. Jeśli występuje
       wiele wartości punktów kodowych rozdzielonych przecinkiem, muszą występować  one  w  rosnącej  kolejności
       numerycznej. Znak typu może być jednym z:

              p      Zwykły znak drukowalny.

              w      Szeroki (na dwie spacje) znak drukowalny.

              b      Znak binarny (niedrukowalny).

              c      Znak składający (o zerowej szerokości).

       Przykładowo, ustawienie LESSUTFCHARDEF na

               E000-F8FF:p,F0000-FFFFD:p,100000-10FFFD:p

       spowoduje ustawienie wszystkich znaków z obszaru prywatnego (Private Use Area) na drukowalne.

ZNAKI ZACHĘTY

       Opcja  -P  pozwala  dostosować  znaki  zachęty  do  własnych  upodobań. Łańcuch podany opcji -P zastępuje
       określony łańcuch zachęty. Pewne znaki w tym łańcuchu są interpretowane w  sposób  szczególny.  Mechanizm
       znaków  zachęty  jest  raczej skomplikowany, ażeby zapewniać elastyczność, ale zwykły użytkownik nie musi
       rozumieć szczegółów konstruowania własnych łańcuchów zachęty.

       Znak procentu plus dowolny pojedynczy znak rozwijany jest zależnie od tego, czym jest ten  następny  znak
       (poniższe odniesienia do rozmiaru pliku wejściowego odnoszą się do rozmiaru po obróbce przez preprocesor,
       jeśli korzysta się z preprocesora wejścia).

       %bX    Zastępowany przez przesunięcie bajtowe w bieżącym pliku wejściowym. Po b następuje pojedynczy znak
              (pokazany jako X powyżej), który określa wiersz, którego przesunięcia bajtowego należy użyć. Jeśli
              znakiem tym jest "t", używane jest przesunięcie bajtowe wiersza wyświetlanego na górze ekranu, "m"
              oznacza  wiersz  środkowy,  "b"  oznacza  wiersz dolny, "B" oznacza wiersz tuż przed dolnym, a "j"
              oznacza wiersz "docelowy", jak to określa opcja -j.

       %B     Zastępowany przez rozmiar bieżącego pliku wejściowego.

       %c     Zastępowany przez numer kolumny tekstu widniejącego w pierwszej kolumnie ekranu.

       %dX    Zastępowany przez numer strony dla wskazanego wiersza pliku wejściowego. Wiersz, który  ma  zostać
              użyty, określa X, tak jak w opcji %b.

       %D     Zastępowany  przez  liczbę  stron  w pliku wejściowym, lub, co jest równoważne, przez numer strony
              ostatniego wiersza pliku.

       %E     Zastępowany przez nazwę edytora (ze zmiennej środowiskowej VISUAL, lub  EDITOR  jeśli  VISUAL  nie
              jest zdefiniowana). Zob. omówienie elementu LESSEDIT poniżej.

       %f     Zastępowany przez nazwę bieżącego pliku wejściowego.

       %F     Zastępowany przez ostatnią składową nazwy bieżącego pliku wejściowego.

       %g     Zastępowany  przez  nazwę bieżącego pliku wejściowego, w postaci chronionej przed powłoką. Jest to
              przydatne, gdy rozwinięty łańcuch będzie użyty w poleceniu powłoki np. w LESSEDIT.

       %i     Zastępowany przez indeks bieżącego pliku w liście plików wejściowych.

       %lX    Zastępowany przez numer wiersza w pliku wejściowym. Wiersz, którego  należy  użyć  określany  jest
              przez X, jak w opcji %b.

       %L     Zastępowany przez numer wiersza ostatniego wiersza w pliku wejściowym.

       %m     Zastępowany przez całkowitą liczbę plików wejściowych.

       %pX    Zastępowany  przez  pozycję  procentową  w bieżącym pliku wejściowym, według przesunięć w bajtach.
              Wiersz, którego należy użyć określany jest przez X, jak w opcji %b.

       %PX    Zastępowany przez pozycję procentową w bieżącym pliku wejściowym, według liczby wierszy.

       %s     To samo co %B.

       %t     Powoduje, że wszystkie spacje występujące na końcu są usuwane. Zwykle używane na  końcu  łańcucha,
              ale może się pojawić gdziekolwiek.

       %T     Zwykle  rozwijany  do  słowa "file" (plik). Jednak przy przeglądaniu plików poprzez listę tagów za
              pomocą opcji -t, jest rozwijany do słowa "tag".

       %x     Zastępowany nazwą następnego pliku wejściowego w liście.

       Jeśli jakikolwiek z elementów jest nieznany (na przykład  rozmiar  pliku,  jeśli  wejściem  jest  potok),
       zamiast niego wypisywany jest znak zapytania.

       Format  łańcucha  zachęty  można  zmieniać  zależnie  od  pewnych warunków. Pytajnik plus pojedynczy znak
       zachowuje się jak "IF"; zależnie od tego znaku rozpatrywany jest warunek. Jeśli warunek  jest  prawdziwy,
       wszystkie  znaki następujące po znaku zapytania i znaku warunku, aż do kropki, są umieszczane w zachęcie.
       Jeśli warunek jest fałszywy, znaki te nie są tam  umieszczane.  Dwukropka  występującego  między  znakiem
       zapytania  i  kropką  można  użyć do zaznaczenia "ELSE"; wszystkie znaki pomiędzy dwukropkiem i kropką są
       włączane do łańcucha wtedy i tylko wtedy, gdy warunek IF jest fałszywy. Znakami warunku (następującymi po
       znaku zapytania) mogą być:

       ?a     Prawda jeśli już włączono do zachęty jakieś znaki.

       ?bX    Prawda jeśli znane jest przesunięcie bajtowe określonego wiersza.

       ?B     Prawda jeśli znany jest rozmiar bieżącego pliku wejściowego.

       ?c     Prawda jeśli tekst jest przesunięty w poziomie (%c jest niezerowe).

       ?dX    Prawda jeśli znany jest numer strony dla podanego wiersza.

       ?e     Prawda jeśli osiągnięto koniec pliku.

       ?f     Prawda jeśli istnieje nazwa pliku wejściowego (tzn. wejście nie jest potokiem).

       ?lX    Prawda jeśli znany numer określonego wiersza.

       ?L     Prawda jeśli znany jest numer ostatniego wiersza pliku.

       ?m     Prawda jeśli jest więcej niż jeden plik wejściowy.

       ?n     Prawda jeśli jest to pierwsza zachęta w nowym pliku wejściowym.

       ?pX    Prawda  jeśli  znana  jest,  liczona  według  przesunięć  bajtowych,  pozycja  procentowa  w pliku
              określonego wiersza.

       ?PX    Prawda jeśli znana jest, liczona według liczby wierszy, pozycja  procentowa  w  pliku  określonego
              wiersza.

       ?s     To samo co "?B".

       ?x     Prawda jeśli istnieje następny plik wejściowy (to jest, bieżący plik nie jest ostatnim).

       Wszystkie znaki inne niż znaki specjalne (znak zapytania, dwukropek, kropka i odwrotny ukośnik) stają się
       bez zmian częścią zachęty. Wszystkie znaki specjalne można umieścić w zachęcie dosłownie, poprzedzając je
       odwrotnym ukośnikiem.

       Kilka przykładów:

       ?f%f:Standardowe wejście.

       Ta zachęta wypisuje nazwę pliku, jeśli jest znana, w przeciwnym razie łańcuch "Standardowe wejście".

       ?f%f .?ltWiersz %lt:?pt%pt\%:?btBajt %bt:-...

       Ta zachęta wypisze nazwę pliku, jeśli jest znana. Po nazwie pliku następuje numer wiersza, jeśli znany, w
       przeciwnym razie pozycja procentowa, jeśli znana, w przeciwnym razie przesunięcie bajtowe, jeśli znane. W
       przeciwnym  razie  wypisywany  jest myślnik. Proszę zauważyć, że każdy znak zapytania ma odpowiadającą mu
       kropkę, i że % po %pt jest wstawiony dosłownie poprzez poprzedzenie go odwrotnym ukośnikiem.

       ?n?f%f .?m(%T %i of %m) ..?e(END) ?x- Next\: %x..%t";

       To wypisuje nazwę pliku, jeśli jest to pierwsza zachęta w pliku, plus komunikat  "file  N  of  N",  jeśli
       istnieje  więcej  niż  jeden  plik  wejściowy.  Następnie, jeśli jesteśmy na końcu pliku, wypisywany jest
       łańcuch "(END)" plus nazwa następnego pliku, jeśli  istnieje.  Na  końcu  obcinane  są  wszelkie  końcowe
       spacje.  Jest  to  zachęta  domyślna. Dla odniesienia, poniżej podano wartości domyślne pozostałych dwóch
       zachęt (odpowiednio -m i -M). Każda podzielona jest tu na dwa wiersze, ale tylko dla czytelności.

       ?n?f%f .?m(%T %i of %m) ..?e(END) ?x- Next\: %x.:
               ?pB%pB\%:byte %bB?s/%s...%t

       ?f%f .?n?m(%T %i of %m) ..?ltlines %lt-%lb?L/%L. :
               byte %bB?s/%s. .?e(END) ?x- Next\: %x.:?pB%pB\%..%t

       A tu jest domyślny komunikat wypisywany przez polecenie =:

       ?f%f .?m(%T %i of %m) .?ltlines %lt-%lb?L/%L. .
               byte %bB?s/%s. ?e(END) :?pB%pB\%..%t

       Rozwijanie zachęt jest używane również do innego celu: jeśli zdefiniowano zmienną środowiskową  LESSEDIT,
       używana  jest  ona  jako  polecenie  do  wykonania  w  momencie wywołania polecenia v. Łańcuch w LESSEDIT
       rozwijany jest tak samo jak łańcuch zachęty. Domyślna wartość LESSEDIT to:

               %E ?lm+%lm. %g

       Proszę zauważyć, że rozwijane jest to do nazwy edytora, plus znak + i numer wiersza, plus nazwa  pliku  w
       postaci  chronionej  przed powłoką. Jeśli edytor użytkownika nie akceptuje składni "+numer_wiersza", albo
       ma inne różnice w  składni  wywołania,  można  zmienić  zmienną  LESSEDIT  żeby  zmodyfikować  zachowanie
       domyślne.

BEZPIECZEŃSTWO

       Gdy zmienna środowiskowa LESSSECURE jest ustawiona na 1, less pracuje w trybie "bezpiecznym". Oznacza to,
       że następujące możliwości są wyłączone:

              !      polecenie powłoki

              #      polecenie powłoki w stylu zachęty

              |      polecenie potokowe

              :e     polecenie oglądania nowego pliku

              v      polecenie edycyjne

              s  -o  plik logów

              -k     używanie plików lesskey

              -t     używanie plików z tagami

                     metaznaki w nazwach plików, takie jak *

                     uzupełnianie nazwy pliku (TAB, ^L)

                     plik historii

       less może także zostać skompilowany na stałe w trybie "bezpiecznym".

KOMPATYBILNOŚĆ Z MORE

       Jeśli zmienna środowiskowa LESS_IS_MORE jest ustawiona na 1 lub gdy program jest  wywołany  z  dowiązania
       nazwanego "more", less zachowuje się (niemal) w zgodności z opisem polecenia more(1) z normy POSIX. W tym
       trybie, odmienne zachowanie programu less przejawia się w następujących okolicznościach:

       Opcja -e działa inaczej. Gdy opcja -e nie jest ustawiona, less zachowuje się  tak,  jak  gdyby  ustawiona
       była opcja -e. Gdy opcja -e jest ustawiona, less zachowuje się tak, jak gdyby ustawiona była opcja -E.

       Opcja  -m  działa  inaczej.  Gdy  opcja  -m  nie  jest ustawiona, używana jest średnia zachęta i jest ona
       poprzedzona łańcuchem "--More--". Gdy opcja -m jest ustawiona, używana jest krótka zachęta.

       Opcja -n działa jak opcja -z. Zwykłe zachowanie opcji -n jest w tym trybie niedostępne.

       Parametr opcji -p jest traktowany jak polecenie less, a nie wzorzec wyszukiwania.

       Zmienna środowiskowa LESS jest ignorowana, a w jej miejscu stosowana jest zmienna środowiskowa MORE.

ZMIENNE ŚRODOWISKOWE

       Zmienne środowiskowe mogą być określone albo w środowisku systemu, jak zwykle, albo w  pliku  lesskey(1).
       Jeśli  zmienne  środowiskowe zdefiniowano w więcej niż jednym miejscu, to zmienne zdefiniowane w lokalnym
       pliku lesskey mają priorytet nad zmiennymi  ze  środowiska  systemu,  które  z  kolei  ma  priorytet  nad
       zmiennymi zdefiniowanymi w zdefiniowanymi w systemowym pliku lesskey.

       COLUMNS
              Ustawia  liczbę  kolumn  na  ekranie.  Ma  priorytet na liczbą kolumn określoną przez zmienną TERM
              (jednak jeśli korzysta się z systemu okien  obsługującego  TIOCGWINSZ  lub  WIOCGETD,  to  pojęcie
              rozmiaru  ekranu  określone przez ten system jest nadrzędne w stosunku do zmiennych środowiskowych
              LINES i COLUMNS).

       EDITOR Nazwa edytora (używanego dla polecenia v).

       HOME   Nazwa katalogu domowego użytkownika (używana do znalezienia pliku lesskey w systemach uniksowych i
              OS/2).

       HOMEDRIVE, HOMEPATH
              Złożenie zmiennych środowiskowych HOMEDRIVE i HOMEPATH tworzy nazwę katalogu domowego użytkownika,
              jeśli nie zdefiniowano zmiennej HOME (tylko w wersji dla Windows).

       INIT   Nazwa katalogu inicjalizacji użytkownika (używana do znalezienia pliku lesskey w systemach OS/2).

       LANG   Język określający zestaw znaków.

       LC_CTYPE
              Język określający zestaw znaków.

       LESS   Opcje które są przekazywane less automatycznie.

       LESSANSIENDCHARS
              Znaki, które mogą kończyć sekwencje ANSI sterujące kolorem (domyślnie "m").

       LESSANSIMIDCHARS
              Znaki, które mogą pojawić się miedzy znakiem ESC, a znakiem końcowym w sekwencji  ANSI  sterującej
              kolorem (domyślnie "0123456789:;[?!"'#%()*+

       LESSBINFMT
              Format wyświetlania znaków niedrukowalnych i niesterujących.

       LESSCHARDEF
              Określa zestaw znaków.

       LESSCHARSET
              Wybiera predefiniowany zestaw znaków.

       LESSCLOSE
              Wiersz poleceń wywołujący (opcjonalny) postprocesor wejścia.

       LESSECHO
              Nazwa  programu  lessecho  (domyślnie  "lessecho").  Program  lessecho  używany jest do rozwijania
              metaznaków, takich jak * czy ?, w nazwach plików w systemach uniksowych.

       LESSEDIT
              Prototypowy łańcuch dla edytora (używany dla polecenia v). Zob. omówienie w sekcji ZNAKI ZACHĘTY.

       LESSGLOBALTAGS
              Nazwa polecenia wykorzystywanego przez opcję -t do znalezienia tagów globalnych. Normalnie powinno
              to  być ustawione na "global", jeśli system ma polecenie global(1). Jeśli nie jest ustawione, tagi
              globalne nie są używane.

       LESSHISTFILE
              Nazwa pliku historii, używanego do pamiętania poleceń wyszukiwania  i  poleceń  powłoki,  pomiędzy
              wywołaniami  less.  Jeśli  jest  ustawiony na "-" lub "/dev/null", plik historii nie jest używany.
              Wartość domyślna zależy od systemu operacyjnego, lecz wynosi zwykle:

              Linux i Unix
                     "$XDG_STATE_HOME/lesshst" lub "$HOME/.local/state/lesshst" lub "$XDG_DATA_HOME/lesshst" lub
                     "$HOME/.lesshst".

              Windows i MS-DOS
                     "$HOME/_lesshst".

              OS/2   "$HOME/lesshst.ini" lub "$INIT/lesshst.ini".

       LESSHISTSIZE
              Maksymalna liczba poleceń zachowywanych w pliku historii. Domyślnie: 100.

       LESSKEYIN
              Nazwa domyślnego pliku źródłowego lesskey.

       LESSKEY
              Nazwa domyślnego pliku binarnego lesskey (nieużywane, jeśli istnieje "$LESSKEYIN").

       LESSKEYIN_SYSTEM
              Nazwa domyślnego systemowego pliku źródłowego lesskey.

       LESSKEY_SYSTEM
              Nazwa    domyślnego    systemowego   pliku   binarnego   lesskey   (nieużywane,   jeśli   istnieje
              "$LESSKEYIN_SYSTEM").

       LESSMETACHARS
              Lista znaków uważanych za metaznaki przez powłokę.

       LESSMETAESCAPE
              Przedrostek, który less doda przed każdym metaznakiem w poleceniach wysyłanych do  powłoki.  Jeśli
              LESSMETAESCAPE  jest  łańcuchem  pustym,  polecenia  zawierające  metaznaki  nie będą przekazywane
              powłoce.

       LESSOPEN
              Wiersz poleceń wywołujący (opcjonalny) preprocesor wejścia.

       LESSSECURE
              Uruchamia less w trybie "bezpiecznym". Zob. omówienie w sekcji BEZPIECZEŃSTWO.

       LESSSEPARATOR
              Łańcuch do dołączenia do nazwy katalogu przy uzupełnianiu nazwy pliku.

       LESSUTFBINFMT
              Format wyświetlania niedrukowalnych punktów kodowych Unikodu.

       LESSUTFCHARDEF
              Przesłania typ podanych znaków Unikodu.

       LESS_COLUMNS
              Ustawia liczbę kolumn na ekranie. W przeciwieństwie do  zmiennej  COLUMNS,  ma  pierwszeństwo  nad
              systemowym  wyobrażeniem  o  rozmiarze  ekranu,  tak  więc  może  posłużyć  do  zajęcia przez less
              szerokości mniejszej niż pełna szerokość ekranu. Jeśli jest ustawiona na  liczbę  ujemną,  ustawia
              liczbę kolumn na o tyle mniejszą od faktycznej szerokości ekranu.

       LESS_LINES
              Ustawia  liczbę  wierszy  na  ekranie.  W  przeciwieństwie do zmiennej LINES, ma pierwszeństwo nad
              systemowym wyobrażeniem o rozmiarze ekranu, tak więc może posłużyć do zajęcia przez less wysokości
              mniejszej niż pełna wysokość ekranu. Jeśli jest ustawiona na liczbę ujemną, ustawia liczbę wierszy
              na o tyle mniejszą od faktycznej wysokości ekranu. Gdy jest ustawiona, less  odświeża  cały  ekran
              przy każdym poleceniu ruchu, tak więc przewijanie może być wolniejsze.

       LESS_DATA_DELAY
              Czas  (w  milisekundach),  po  jakim, po odczycie danych z wejścia, wyświetlony zostanie komunikat
              "Waiting for data" (oczekiwanie na dane). Domyślnie: 4000 (4 sekundy).

       LESS_IS_MORE
              Emuluje polecenie more(1).

       LESS_TERMCAP_xx
              Gdzie "xx" są dwoma dowolnymi znakami;  przesłania  definicję  możliwości  terminala  termcap  dla
              zadanego "xx"

       LINES  Ustawia  liczbę  wierszy  na ekranie. Ma priorytet nad liczbą wierszy określoną przez zmienną TERM
              (jednak jeśli korzysta się z systemu okien  obsługującego  TIOCGWINSZ  lub  WIOCGETD,  to  pojęcie
              rozmiaru  ekranu  określone przez ten system jest nadrzędne w stosunku do zmiennych środowiskowych
              LINES i COLUMNS).

       MORE   Opcje które są przekazywane less automatycznie, gdy program  działa  w  trybie  kompatybilności  z
              more.

       PATH   Ścieżka szukania użytkownika (używana do znalezienia pliku lesskey w systemach MS-DOS i OS/2).

       SHELL  Powłoka używana przy wykonywaniu polecenia ! oraz do rozwijania nazw plików.

       TERM   Typ terminala na którym uruchamiany jest less.

       VISUAL Nazwa edytora (używanego dla polecenia v).

       XDG_CONFIG_HOME
              Możliwe położenie pliku lesskey; zob. rozdział PRZYPISANIA KLAWISZY.

       XDG_DATA_HOME
              Możliwe położenie pliku historii; zob. opis zmiennej środowiskowej LESSHISTFILE.

       XDG_STATE_HOME
              Możliwe położenie pliku historii; zob. opis zmiennej środowiskowej LESSHISTFILE.

ZOBACZ TAKŻE

       lesskey(1), lessecho(1)

PRAWA AUTORSKIE

       Copyright (C) 1984-2023 Mark Nudelman

       less  jest  częścią  projektu  GNU  i  stanowi  wolne  oprogramowanie.  Można go rozprowadzać dalej i/lub
       modyfikować na warunkach albo (1) Powszechnej Licencji Publicznej GNU,  wydanej  przez  Fundację  Wolnego
       Oprogramowania,  albo  (2)  Licencji Less. Szczegóły dotyczące rozprowadzania znajdują się w pliku README
       pakietu dystrybucyjnego less. Wraz z less powinieneś otrzymać egzemplarz Powszechnej Licencji  Publicznej
       GNU  (GNU  General Public License) - zobacz plik COPYING. Jeśli nie - napisz do Free Software Foundation,
       59 Temple Place, Suite 330, Boston, MA 02111-1307, USA. Powinieneś także otrzymać kopię Licencji  Less  -
       zobacz plik LICENSE.

       less  rozpowszechniany  jest  z nadzieją, iż będzie użyteczny - jednak BEZ JAKIEJKOLWIEK GWARANCJI, nawet
       domyślnej gwarancji PRZYDATNOŚCI HANDLOWEJ albo PRZYDATNOŚCI DO OKREŚLONYCH ZASTOSOWAŃ. W celu  uzyskania
       bliższych informacji sięgnij do Powszechnej Licencji Publicznej GNU.

AUTOR

       Mark Nudelman
       Błędy prosimy zgłaszać pod adresem https://github.com/gwsw/less/issues
       Więcej informacji można znaleźć na witrynie macierzystej programu less:
       https://greenwoodsoftware.com/less

TŁUMACZENIE

       Autorami    polskiego    tłumaczenia    niniejszej    strony   podręcznika   są:   Gwidon   S.   Naskrent
       <naskrent@hoth.amu.edu.pl>, Wojtek Kotwica <wkotwica@post.pl> i Michał Kułach <michal.kulach@gmail.com>

       Niniejsze tłumaczenie jest wolną dokumentacją. Bliższe informacje  o  warunkach  licencji  można  uzyskać
       zapoznając  się  z  GNU General Public License w wersji 3 ⟨https://www.gnu.org/licenses/gpl-3.0.html⟩ lub
       nowszej. Nie przyjmuje się ŻADNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI.

       Błędy w tłumaczeniu  strony  podręcznika  prosimy  zgłaszać  na  adres  listy  dyskusyjnej  ⟨manpages-pl-
       list@lists.sourceforge.net⟩.

                                          wersja 643: 20 lipca 2023 r.                                   LESS(1)