Provided by: manpages-pl_0.5-1_all 
NAZWA
intro - wprowadzenie do poleceń użytkownika
OPIS
Sekcja 1. podręcznika ekranowego opisuje polecenia i narzędzia dostępne dla użytkowników,
na przykład narzędzia obróbki teksów, powłoki, kompilatory, przeglądarki stron www,
przeglądarki plików i obrazów, edytory itd.
Wszystkie polecenia po swoim zakończeniu zwracają pewną wartość, której można użyć do
sprawdzenia, czy polecenie zakończyło się sukcesem (np. w większości powłok zmienna $?
zawiera kod zakończenia ostatnio wykonywanego polecenia). Kod wyjścia równy zero
zwyczajowo oznacza sukces, a kod niezerowy oznacza błąd (więcej szczegółów można znaleźć w
wait(2)). Kod niezerowy może zawierać się w przedziale od 1 do 255. Niektóre polecenia
używają różnych wartości niezerowych kodów wyjścia do wskazania powodu, dla którego
polecenie zakończyło się niepowodzeniem.
UWAGI
Linux jest odmianą systemu UNIX i w zasadzie wszystkie uniksowe polecenia użytkownika
działają dokładnie tak samo pod Linuksem (oraz pod FreeBSD i na wielu innych systemach
uniksopodobnych).
Pod Linuksem są dostępne różne graficzne środowiska użytkownika (GUI, graphical user
interface), w których można używać myszki do wykonywania różnych operacji, co pozwala
zacząć pracę bez wcześniejszego przebijania się przez tony dokumentacji. Jednakże
tradycyjnym środowiskiem Uniksa jest interfejs linii poleceń (CLI, command line
interface), w którym wpisuje się polecenia, aby powiedzieć komputerowi, co ma zrobić. Jest
to szybsze i ma większe możliwości, ale wymaga sprawdzenia, jakie te komendy są. Poniżej
przedstawiono podstawowe minimum, tak na początek.
Logowanie
Aby zacząć pracę, najprawdopodobniej trzeba się zalogować do systemu, czyli wprowadzić
nazwę użytkownika i hasło. Patrz także login(1). Program login uruchamia powłokę
(interpreter poleceń). W przypadku środowiska graficznego, wyświetlony zostanie ekran z
menu lub ikonkami i powłokę będzie można uruchomić kliknięciem myszy. Patrz także
xterm(1).
Powłoka (shell)
Polecenia są wydawane powłoce, czyli interpreterowi poleceń. Jest to zwykły program i
można go zmienić. Każdy ma swoją ulubioną powłokę. Ta standardowa nazywa się sh. Patrz
także: ash(1), bash(1), csh(1), zsh(1), chsh(1).
Przykładowa sesja może wyglądać tak:
knuth login: aeb
Password: ********
% date
wto, 6 sie 2002, 23:50:44 CEST
% cal
Sierpień 2002
ni po wt śr cz pi so
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
% ls
bin tel
% ls -l
razem 2
drwxrwxr-x 2 aeb 1024 2002-08-06 23:51 bin
-rw-rw-r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:52 tel
% cat tel
maja 0501-1136285
peter 0136-7399214
% cp tel tel2
% ls -l
razem 3
drwxr-xr-x 2 aeb 1024 2002-08-06 23:51 bin
-rw-r--r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:52 tel
-rw-r--r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:53 tel2
% mv tel tel1
% ls -l
razem 3
drwxr-xr-x 2 aeb 1024 2002-08-06 23:51 bin
-rw-r--r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:52 tel1
-rw-r--r-- 1 aeb 37 2002-08-06 23:53 tel2
% diff tel1 tel2
% rm tel1
% grep maja tel2
maja 0501-1136285
%
i tutaj wprowadzenie Control-D zakończyło sesję. Znak % był znakiem zachęty — jest to
sposób oznajmiania przez powłokę, że jest gotowa na przyjęcie kolejnego polecenia. Znak
zachęty może być skonfigurowany na wiele sposobów, można w nim umieścić takie rzeczy, jak
nazwa użytkownika, nazwa komputera, bieżący katalog, czas, itd. Przypisanie PS1="Co dalej,
mistrzu? " zmieni znak zachęty na właśnie taki, jak podano.
Widzieliśmy, że istnieją polecenia date (wyświetla datę i czas) oraz cal (pokazuje
kalendarz).
Polecenie ls listuje zawartość bieżącego katalogu — mówi, jakie pliki znajdują się w
katalogu. Z opcją -l wyświetla długą listę, która zawiera właściciela, rozmiar i datę
pliku oraz uprawnienia do czytania i/lub zmieniania pliku. Na przykład plik "tel" ma 37
bajtów, jego właścicielem jest aeb i właściciel może czytać z pliku i do niego zapisywać,
inni mogą tylko czytać. Właściciela i uprawnienia można zmienić poleceniami chown i
chmod.
Polecenie cat wyświetla zawartość pliku. (Nazwa pochodzi od "concatenate and print" ("scal
i wydrukuj"): wszystkie pliki podane jako parametry są łączone a następnie wysyłane na
"standardowe wyjście", w tym przypadku ekran terminalu).
Polecenie cp (od "copy" — "kopiuj") skopiuje plik. Z drugiej strony, polecenie mv (od
"move" — "przenieś") tylko zmieni mu nazwę.
Polecenie diff wyświetla różnice między dwoma plikami. Tutaj nie było żadnego wyjścia,
ponieważ nie było różnic.
Polecenie rm (od "remove" — "usuń") usuwa plik i — bądź ostrożny! — plik nieodwołalnie
znika. Nie ma kosza ani nic w tym rodzaju. Usunięcie oznacza utracenie pliku.
Polecenie grep (od "g/re/p") szuka wystąpień podanego łańcucha znaków w jednym lub więcej
plikach. Tutaj znalazło numer telefonu Mai.
Ścieżki i katalog bieżący
Pliki znajdują się w rozległym drzewie, hierarchii plików. Każda ma nazwę ścieżki,
opisującą ścieżkę z korzenia drzewa (który jest nazywany /) do pliku. Na przykład taką
pełną ścieżką mogłoby być /home/aeb/tel. Ponieważ podawanie pełnych ścieżek za każdym
razem nie byłoby zbyt wygodne, więc dla plików znajdujących się w bieżącym katalogu można
podać tylko ostatni komponent ścieżki. To dlatego "/home/eb/tel" można skrócić do "tel",
jeżeli bieżącym katalogiem jest "/home/aeb".
Polecenie pwd wyświetla nazwę bieżącego katalogu.
Polecenie cd zmienia bieżący katalog. Wypróbuj: "cd /" i "pwd" oraz "cd" i "pwd".
Katalogi
Polecenie mkdir tworzy nowy katalog.
Polecenie rmdir usuwa katalog, jeżeli jest pusty, lub zgłasza błąd w przeciwnym wypadku.
Polecenie find (z raczej rozbudowaną składnią) wyszuka pliki o danej nazwie lub innej
właściwości. Na przykład "find . -name tel" znalazłoby wszystkie pliki "tel", zaczynając
wyszukiwanie od obecnego katalogu (który jest nazywany "."). A "find / -name tel"
zrobiłoby to samo, ale zaczęłoby wyszukiwanie od korzenia drzewa. Ponieważ przeszukiwanie
wielogigabajtowego dysku może zająć sporo czasu, czasami lepszym pomysłem może być użycie
polecenia locate(1).
Dyski i systemy plików
Polecenie mount dołącza system plików znaleziony na jakimś dysku (lub dyskietce, CDROM-ie
itp.) do hierarchii systemu plików. A umount z powrotem go odłącza. Polecenie df mówi, ile
wolnego miejsca pozostało na dysku.
Procesy
W systemach uniksowych może jednocześnie działać wiele procesów, zarówno uruchomionych
przez użytkownika, jak i systemowych. Procesy uruchamiane z konsoli są procesami
pierwszoplanowymi, a pozostałe są procesami działającymi w tle. Polecenie ps pokazuje,
jakie procesy są aktywne i jakie numery zostały przypisane tym procesom. Polecenie kill
pozwala na pozbycie się procesów. Bez żadnej opcji wysyła tylko przyjacielskie żądanie:
proszę się zakończyć. A "kill -9", po którym następuje numer procesu, natychmiast zabije
proces. Procesy pierwszoplanowe mogą często zostać zabite przez naciśnięcie Control-C.
Wyszukiwanie informacji
Istnieją tysiące poleceń, każde mające wiele opcji. Tradycyjnie polecenia są
udokumentowane w stronach podręcznika ekranowego (takich, jak ta), tak więc polecenie "man
kill" dokumentuje sposób użycia polecenia "kill" (a "man man" wyświetla dokumentację
programu "man"). Program man wyświetla tekst za pomocą pagera, którym zazwyczaj jest
less. Naciśnij klawisz spacji, aby wyświetlić kolejną stronę, naciśnij q, aby zakończyć.
Wszelka dokumentacja zwyczajowo odwołuje się do stron podręcznika ekranowego przez podanie
nazwy i numeru sekcji, jak na przykład man(1). Strony podręcznika są zwięzłe i pozwalają
na szybkie wyszukanie jakiegoś zapomnianego szczegółu. Dla nowych użytkowników użyteczny
jest tekst wprowadzenia z większą liczbą przykładów i wyjaśnień.
Z wieloma programami GNU/FSF są dostarczane pliki info. Polecenie "info info" wyświetli
wprowadzenie na temat użycia programu "info".
Specjalne tematy są często omawiane w dokumentach HOWTO. Sprawdź zawartość katalogu
/usr/share/doc/howto/pl lub /usr/share/doc/howto/en i użyj przeglądarki www, jeżeli
znajdziesz tam pliki HTML.
ZOBACZ TAKŻE
standards(7)
O STRONIE
Angielska wersja tej strony pochodzi z wydania 3.52 projektu Linux man-pages. Opis
projektu oraz informacje dotyczące zgłaszania błędów można znaleźć pod adresem
http://www.kernel.org/doc/man-pages/.
TŁUMACZENIE
Autorami polskiego tłumaczenia niniejszej strony podręcznika man są: Adam Byrtek (PTM)
<alpha@irc.pl>, Robert Luberda <robert@debian.org> i Michał Kułach
<michal.kulach@gmail.com>.
Polskie tłumaczenie jest częścią projektu manpages-pl; uwagi, pomoc, zgłaszanie błędów na
stronie http://sourceforge.net/projects/manpages-pl/. Jest zgodne z wersją 3.52
oryginału.